Ποιος ήταν ο αξεπέραστος Μπάστερ Κίτον

Θα γεννηθεί κάτω από μία τέντα τσίρκου, θα βρεθεί στο παλκοσένικο από τη βρεφική του ηλικία, στα τέσσερά του χρόνια θα «πρωταγωνιστήσει» στον πέρα από κάθε φαντασία ρόλο «ο άνθρωπος σφουγγαρίστρα», σε ένα σκετς των τσιρκολάνων γονιών του και ενήλικας πλέον θα γράψει ένα τεράστιο κεφάλαιο στην κινηματογραφική ιστορία, με τις αγέλαστες ερμηνείες του, αν και κωμικός και τις ιδιοφυείς σκηνοθεσίες του.

Ο λόγος φυσικά για τον αξεπέραστο Μπάστερ Κίτον, μια εμβληματική μορφή του παγκόσμιου κινηματογράφου, που πανάξια θα μπορούσε να σταθεί δίπλα στον Τσάρλι Τσάπλιν, ένας κωμικός γιγάντιου διαμετρήματος, που έμεινε στην ιστορία ως ο «αγέλαστος κωμικός», για την ανέκφραστη σχεδόν πάντα μελαγχολική έκφραση του προσώπου του σε σκηνές που έσειαν τις κινηματογραφικές αίθουσες από τα γέλια.

Το «μεγάλο πέτρινο πρόσωπο», ήταν και το σήμα κατατεθέν των ερμηνειών του. Στον κινηματογράφο και ειδικά στην εποχή των θριάμβων του τη δεκαετία του 1920, ο Κίτον έπαιζε κυρίως με το εύπλαστο σώμα του ως αυτοδίδακτος ακροβάτης. Άλλωστε, ποτέ δεν προσέλαβε κασκαντέρ για τις επικίνδυνες σκηνές στις ταινίες του, καθώς, όπως έλεγε, είχε μάθει από παιδί να πέφτει χωρίς να χτυπάει αν και το σώμα του ήταν γεμάτο από μελανιές μέχρι τα γεράματά του.

Ο Μπάστερ Κίτον, που γεννήθηκε πριν από 130 χρόνια, στις 4 Οκτωβρίου του 1895 και που το καλλιτεχνικό και δημιουργικό του μεγαλείο είναι ανεξάντλητο, σήμερα περνά απαρατήρητος από τις νεότερες γενιές, μέσα στον καταιγισμό της γενικευμένης ευτέλειας. Όμως, υπάρχει και η ιστορία και κυρίως οι ταινίες του, που αποδεικνύουν το απαράμιλλο ταλέντο του και το μεγαλοφυές δημιουργικό του πνεύμα, το οποίο θα προσπαθήσουμε να θυμηθούμε συνοπτικά παρακάτω.

Και γεννήθηκε ο Μπάστερ

Ο Τζόζεφ Φρανκ Μπάστερ Κίτον γεννήθηκε στις 4 Οκτωβρίου του 1895 στο μικρό χωριό Πίκουα του Κάνσας, στο Μιζούρι, από γονείς, πλανόδιους διασκεδαστές, ενώ η μητέρα του Μάιρα, στο τέλος πουλούσε και φάρμακα με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, όπως βλέπουμε στα γουέστερν. Πριν ακόμη περπατήσει, ο μπέμπης Κίτον θα βρεθεί στη σκηνή μαζί με τους γονείς του. Μάλιστα, όταν είχε ήδη μία «εμπειρία» σε ηλικία 18 μηνών πέφτοντας από μία μεγάλη σκάλα, σε κάποια σκηνή, χωρίς να τραυματιστεί, θα έρθει και το διάσημο παρατσούκλι τού «Μπάστερ». Πάντως, όπως έλεγε ο ίδιος, το παρατσούκλι τού «κατεργάρη» το έδωσε ο Χουντίνι, πολύ μικρότερος, όταν και πάλι έτρωγε τα μούτρα του πάνω στο παλκοσένικο.

 

 

 

Ο ρόλος… σφουγγαρίστρα

Ο Κίτον, που δεν πήγε σχολείο ούτε μια ημέρα, όπως περίπου και ο Τσάρλι Τσάπλιν, σε ηλικία τριών ετών θα συμμετάσχει σε ένα από τα πιο πετυχημένα σκετς των γονιών του, που θα μείνει στην ιστορία ως «ο άνθρωπος σφουγγαρίστρα». Ο πατέρας Κίτον έσερνε τον τρίχρονο γιο του σε όλη τη σκηνή, ενώ η μητέρα του προσπαθούσε να παίξει σαξόφωνο. Ο μικρός, που φορούσε δυο τεράστιες κάλτσες, φαλακρές περούκες και ιρλανδικές γενειάδες, ενοχλούσε τον πατέρα του, ο οποίος στο τέλος τον πετούσε σαν μια πατσαβούρα όπου έβρισκε. Άλλοτε πάνω στο ντεκόρ, άλλοτε στην ορχήστρα ή ακόμη και πάνω στο κοινό! Μία εντελώς παλαβή σκηνή, που προκαλούσε ντελίριο, με τον Κίτον να σηκώνεται αλώβητος. Πολλές φορές όμως, οι γονείς του, μετά από καταγγελίες, θα βρεθούν και στο αστυνομικό τμήμα, για κακοποίηση του γιου τους, ο οποίος πάντα κατάφερνε να πείσει τα όργανα ότι δεν πάθαινε τίποτα και το διασκέδαζε.

Χειροποίητα εφέ

Πέρα, όμως, από τις θεατρικές επιδόσεις του, ο Κίτον από παιδί είχε ιδιαίτερη κλίση στην αποσυναρμολόγηση μηχανών, στις εφευρέσεις και στο να πιάνει το κατσαβίδι. Κάτι, που θα του χρησιμεύσει αρκετά στη συνέχεια, όταν θα χρησιμοποιήσει όλες αυτές τις γνώσεις του στις ταινίες, που γύριζε και ξεχώριζαν για τις ευφάνταστες σκηνικές κατασκευές τους, καθώς τότε δεν υπήρχαν τα εφέ. Μία μόνο από τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές από τις κατασκευές του, ήταν εκείνη με την πρόσοψη ενός κτιρίου που πέφτει πάνω του και αυτός σώζεται από ένα μοναδικό ανοιχτό παράθυρο. Ο Κίτον, που κατασκεύασε μόνος του την πρόσοψη του κτιρίου, μέτρησε ακριβώς τις αποστάσεις, για να γίνει η σκηνή. Αν είχε κάνει έστω και λίγους πόντους λάθος, θα είχε χάσει τη ζωή του.

Κωμική αντίληψη

Στα τέλη της δεκαετίας του 1910, ο Κίτον, ενήλικας πια, θα συναντήσει τον καταξιωμένο κωμικό Φάτι Άρμπακλ και με παραγωγό τον Τζόζεφ Σενκ, θα γυρίσουν μια σειρά από μικρού μήκους ταινίες, με τον Κίτον δεύτερο όνομα. Πολύ σύντομα, η κωμική αντίληψη του Κίτον, σε συνδυασμό με τον νεοτερισμό του ατάραχου προσώπου, σε ό,τι και αν συνέβαινε («το θέμα δεν είναι αν πονάς, αλλά να μην το δείχνεις») θα τον έκαναν πρώτο όνομα.

Αστείρευτη φαντασία

Αμέσως μετά, για τρία χρόνια, ο Κίτον θα γράψει και θα σκηνοθετήσει πολλές δικές του ταινίες μικρού μήκους, χωρίς μάλιστα να επαναλαμβάνει κανένα οπτικό εύρημα. Η αστείρευτη φαντασία του και η δημιουργικότητά του θα του φέρουν τεράστια καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία και θα του δώσουν την ευκαιρία να σκηνοθετήσει τρεις μεγάλες μήκους ταινίες, δυο χρόνια πριν από το περίφημο «Χαμίνι» του Τσάπλιν.

Η γεωμετρία του κάδρου

Ο Κίτον, όμως, δεν ήταν απλώς ένας υπέροχος γελωτοποιός. Ήταν και ένας σπουδαίος σκηνοθέτης, που επηρέασε τον κινηματογράφο, μεγάλους σκηνοθέτες, παραγωγούς, τους πάντες στον χώρο της 7ης Τέχνης. Είχε μία μοναδική αίσθηση του κάδρου και της γεωμετρίας του, μια ανεπανάληπτη αντίληψη για το στήσιμο των σκηνικών και την οργανική ικανότητά του να χρησιμοποιεί το σώμα του σε αδιανόητα ακροβατικά, πολλές φορές ντουμπλάροντας και τους συμπρωταγωνιστές του. Η νεότευκτη βιομηχανία του θεάματος ήταν μπροστά σε μία μοναδική ιδιοφυΐα, που δύσκολα μπορούσε να χωνέψει.

 

Ρεαλιστική μελαγχολία

Αυτό που τον έκανε ξεχωριστό ήταν και η σχέση του με το κοινό, που ακόμη φαντάζει ό,τι πιο μοντέρνο στο σινεμά. Με χειροποίητα εφέ – από σπίτια, καράβια μέχρι και τρένα – έφερνε στο επίκεντρο τον απλό άνθρωπο, αντιμέτωπο με ανυπέρβλητες αντιξοότητες. Έχτιζε συμβολισμούς για τον ήρωα που μέσα από κωμικά ευρήματα, αναδείκνυε την τραγικότητά του, τη ρεαλιστική του μελαγχολία. Το πέτρινο πρόσωπό του μπορούσε να μεταδώσει χιλιάδες συναισθήματα, να κλέψει την ψυχή του θεατή.

Στρατηγός

Η δεκαετία του 1920 θα ήταν ένας πραγματικός θρίαμβος για τον Κίτον, που γύριζε δυο ταινίες μεγάλου μήκους τη χρονιά. Μερικά μόνο από τα αριστουργήματά του είναι «Ο Κινηματογραφιστής», «Σέρλοκ Τζούνιορ», «Ο Θαλασσοπόρος», «Go West», «Οι Τρεις Εποχές», «Seven Chances» και ο «Στρατηγός», που βρίσκεται ανάμεσα στις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Ταινίες που σημειωτέων μπορούν να βρουν οι ενδιαφερόμενοι, γνήσιοι λάτρεις του σινεμά και να κατανοήσουν το μέγεθος του Μπάστερ Κίτον.

Το σφάλμα της ζωής του

Το 1928, όμως, έκανε το μεγαλύτερο σφάλμα της καριέρας του, όπως παραδέχθηκε και ο ίδιος. Άφησε τον παραγωγό Τζόζεφ Σενκ, να ενσωματώσει το δικό του «Στούντιο Κίτον» στην ανερχόμενη δύναμη της κινηματογραφικής βιομηχανίας, την Metro Metro-Goldwyn-Mayer και να χάσει την καλλιτεχνική του ανεξαρτησία. Παρότι ο Τσάπλιν προσπάθησε να τον μεταπείσει, ο Κίτον και λόγω των χρημάτων, που ήταν πολλά, δεν θα αλλάξει γνώμη και θα βρεθεί παγιδευμένος να εξαντλεί τη δημιουργικότητά του προσπαθώντας να πείσει τα στελέχη της MGM για τις κινηματογραφικές του ιδέες, τονίστηκε στο ΑΠΕ ΜΠΕ.

Ο Μάγιερ, το κραχ και το τραγικό φινάλε

Μάλιστα, παρότι θα καταφέρει να γυρίσει ακόμη δυο ταινίες, όχι και τόσο σημαντικές, θα έρθει σε κόντρα με τον παντοδύναμο Μάγιερ, ο οποίος θα τον κυνηγήσει αλύπητα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, στο μεγάλο «κραχ» του 1929 θα χάσει όλα του τα χρήματα. Ο Κίτον θα πέσει στο ποτό και εν τέλει στην στην απαξίωση από το Χόλιγουντ, που δεν είχε θέση για έναν ιδιοφυή καλλιτέχνη. Θα καταλήξει να παίζει σε αδιάφορες ταινίες, να γράφει κωμικά σκετς για δημοφιλείς ηθοποιούς, να κάνει ακόμη και διαφημίσεις, για την επιβίωσή του κι ενώ στο δεύτερο γάμο του η Έλινορ θα του αποσπάσει τα χρήματά του, ακόμη και τα παιδιά του από τον πρώτο του γάμο. Όπως συμβαίνει συνήθως, η αναγνώριση θα έρθει με θανατερή ειρωνεία το 1960 σε ένα «τιμητικό» Όσκαρ για την συνεισφορά του στον κινηματογράφο, έξι χρόνια πριν πεθάνει από καρκίνο του πνεύμονα. Μία πάθηση που του κράτησαν κρυφή μέχρι τέλους. Μάλιστα, μία ημέρα πριν πεθάνει, την 1η Φεβρουαρίου του 1966, θα έπαιζε χαρτιά όλη τη νύχτα!

Ο Μπάστερ Κίτον, μαζί με τον Τσάπλιν, παρά τις καλλιτεχνικές διαφορές τους, υπήρξαν οι πρωτοπόροι μιας νεογέννητης τέχνης, επηρέασαν τεράστιες μορφές του σινεμά, αλλά τελικά θεωρήθηκαν απόβλητοι από το Χόλιγουντ, που δεν συγχωρεί ανεξάρτητες, ανυπότακτες φωνές. Όμως, η ιστορία και κυρίως το έργο τους θα τους δικαιώσει και θα τους καταστήσει ό,τι σημαντικότερο έχει να παρουσιάσει ο κινηματογράφος.

Πηγή: www.news.gr