“Ο ομφαλός της γης” εκπέμπει SOS για τη σωτηρία του πλανήτη

H θεατρική παράσταση “Ο ομφαλός της γης” του Κώστα Παπακωστόπουλου, ένα έργο-κάλεσμα για τη σωτηρία του πλανήτη, βασισμένο στο ομώνυμο κείμενο του ταλαντούχου Γερμανού συγγραφέα Φινκ Κλάιντχοϋ, έρχεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ την Παρασκευή 7 Νοεμβρίου 2025.

Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο διακεκριμένος σκηνοθέτης, ιδρυτής και Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Ελληνογερμανικού Θεάτρου (ΕΓΘ) Κώστας Παπακωστόπουλος, ο οποίος γιορτάζει φέτος με το θεατρικό του σχήμα 35 χρόνια δημιουργικής πορείας στην Κολωνία. Γνωστός στη γερμανική θεατρική σκηνή για τις πρωτοποριακές του παραστάσεις έργων αρχαίου δράματος, ο Παπακωστόπουλος επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ πέντε χρόνια μετά την παράσταση “Europa”, με μια πολυδιάστατη και επίκαιρη σκηνική σύνθεση λόγου, βίντεο και μουσικής, σε συμπαραγωγή με το Θέατρο Βόννης.

Η Μεσόγειος το καλοκαίρι: Καύσωνες, πυρκαγιές, ξηρασία, πλημμύρες! Η κλιματική κρίση φαίνεται να αλλάζει μια για πάντα τον πλανήτη μας. Μπορούμε ακόμα να ανατρέψουμε αυτή την πορεία ή πρέπει να αποδεχθούμε το αναπόφευκτο; Αναζητώντας απαντήσεις, ο σκηνοθέτης Κώστας Παπακωστόπουλος με το Ελληνογερμανικό Θέατρο στρέφονται– όπως άλλοτε οι αρχαίοι Έλληνες– στο Μαντείο των Δελφών, στον ομφαλό της γης και στη μυθική Πυθία. Η παράσταση θέτει υπό αμφισβήτηση τις αξίες του σύγχρονου πολιτισμού και λειτουργεί ως κάλεσμα για τη σωτηρία του πλανήτη μας.

Στη σκηνή εμφανίζεται η μυθική Πυθία, ενσαρκωμένη από την καταξιωμένη Γερμανίδα ηθοποιό Λίζα Ζοφί Κουστς, η οποία προτάθηκε για τον ρόλο αυτό για το Βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού Κολωνίας 2024. Ως κλιματική πρόσφυγας, εγκαταλείπει παράνομα τη Μεσόγειο με προορισμό την Ισλανδία. Ενδιάμεσα, όμως, κάνει μια στάση στη Γερμανία, όπου βρίσκει καταφύγιο στη σκηνή ενός θεάτρου. Σε μια αναπάντεχη συνάντηση με το κοινό, η Πυθία μιλά για την ιδιαίτερα ανησυχητική κατάσταση της «Μητέρας Γης» και εξομολογείται την επιθυμία της να αλλάξει έναν κόσμο που παραδοσιακά κυριαρχείται από άνδρες. Τα λόγια της αποτελούν μια σκηνική κραυγή αγωνίας για την ολοένα αυξανόμενη οικολογική καταστροφή – και όχι μόνο. Στο τέλος, όπως απαιτεί και το αρχαίο της καθήκον, ρίχνει μια ματιά στο μέλλον. Και φαίνεται να έχει ένα σχέδιο…

Ο Φινκ Κλάιντχοϋ δίνει στη μυθική Πυθία μια σύγχρονη φωνή, αφηγούμενος τις σκέψεις του μέσα από την οπτική γωνία μιας γυναίκας που τα έχει δει όλα εκ των προτέρων.

«Ο ομφαλός της γης» αποτελεί ένα κάλεσμα για τη σωτηρία του πλανήτη. Ο Κώστας Παπακωστόπουλος αναφέρει για το αν πιστεύει πως το θέατρο, ως ζωντανή τέχνη, μπορεί πραγματικά να επηρεάσει τη συλλογική συνείδηση γύρω από την κλιματική κρίση: “Το θέατρο ως ζωντανή τέχνη έχει τη δύναμη να βάλει το δικό του λιθαράκι, για να ευαισθητοποιήσει το κοινό ιδιαίτερα σε θέματα σημαντικά και επίκαιρα, όπως είναι η κλιματική κρίση. Βέβαια από μόνο του είναι πολύ δύσκολο να επηρεάσει τη συλλογική συνείδηση, σε κάθε περίπτωση όμως έχει ουσιαστική αξία η προσπάθεια του καθένα από εμάς να κινητοποιήσει το ευρύτερο περιβάλλον του με τα δικά του «όπλα», στη δική μας περίπτωση μέσω του θεάτρου”.

Η παράσταση γεννήθηκε μέσα από ένα ταξίδι στη Δαδιά, στον τόπο μιας τεράστιας περιβαλλοντικής καταστροφής. Τι σας συγκλόνισε περισσότερο εκεί και πώς αυτή η εμπειρία διαμόρφωσε τη σκηνική γραφή και τη δραματουργία του έργου;

Η ανάγκη για τη δημιουργία της παράστασης γεννήθηκε τον Αύγουστο του 2023, όταν ξέσπασαν οι μεγάλες πυρκαγιές: στη Ρόδο, στην Πάρνηθα, στον Έβρο και στο δάσος της Δαδιάς. Για μένα αυτό αποτέλεσε το έναυσμα, για να ασχοληθώ με τον “Ομφαλό της Γης”. Ακολούθησε το ταξίδι μου, τον Φεβρουάριο του 2024, στη Δαδιά, όπου μπόρεσα να βιώσω άμεσα τα απίστευτα αποτελέσματα της φωτιάς — την καταστροφή της φύσης και των ανθρώπων της. Σε συνεργασία με το WWF Greece, συνέλεξα βιντεοληπτικό και ηχητικό υλικό από την κατεστραμμένη περιοχή, ενώ είχα την ευκαιρία να μιλήσω με κατοίκους για τις τραγικές τους εμπειρίες και τις επιπτώσεις στη ζωή τους. Αυτό το υλικό, σε συνδυασμό με το κείμενο του Φινκ Κλάιντχοϋ, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία του νέου έργου.

Η Πυθία, μια αρχαία μορφή, μεταφέρεται στο σήμερα ως «κλιματική πρόσφυγας». Πώς δουλέψατε τη μετάβαση αυτής της μυθικής φιγούρας σε μια σύγχρονη ηρωίδα που μιλά για την οικολογική και κοινωνική κρίση του 21ου αιώνα;

Η ιδέα της Πυθίας ως κλιματικής πρόσφυγα υπήρχε ήδη στο έργο του Φινκ Κλάιντχοϋ – μια σύλληψη που βρήκα εξαιρετικά ευφυή. Εγώ συνέδεσα τα μυθικά στοιχεία της μορφής της – τον τρίποδα, τη μέθη από τις αναθυμιάσεις, τη μυστικιστική απομόνωση – με τη σύγχρονη εικόνα μιας γυναίκας που ζει αποκομμένη, σχεδόν σαν αγρίμι στα βουνά. Έτσι γεννήθηκε μια νέα Πυθία: μια ασκητική, περιπλανώμενη μορφή, κάτι ανάμεσα σε μάντισσα και ζητιάνα, που εγκαταλείπει παράνομα τη Μεσόγειο, για να φτάσει στην Ισλανδία. Κατά τη διαδρομή της σταματά στη Γερμανία, όπου βρίσκει καταφύγιο στη σκηνή ενός θεάτρου. Εκεί, μέσα από μια απρόσμενη συνάντηση με το κοινό, μιλά για την εξάντληση της «Μητέρας Γης» και για την ανάγκη ενός νέου κόσμου, απαλλαγμένου από τις πατριαρχικές δομές που τον οδήγησαν στην καταστροφή. Τα λόγια της είναι μια σκηνική προφητεία – μια κραυγή αγωνίας για τη σωτηρία του πλανήτη και του ανθρώπου. Στο τέλος, πιστή στο αρχαίο της καθήκον, ρίχνει μια ματιά στο μέλλον.

Την παράσταση πλαισιώνει η πρωτότυπη μουσική του Έλληνα συνθέτη και περφόρμερ Τάσου Στάμου, ενώ τα εντυπωσιακά βίντεο του Γερμανού κινηματογραφιστή Τζων Ζάιντλερ μεταμορφώνουν τη σκηνή σε ένα «τοπίο» περιβαλλοντικής καταστροφής, μέσα στο οποίο κινείται η μυθική ηρωίδα.
Πώς λειτουργεί αυτή η πολυδιάστατη μορφή στη δημιουργία ενός «τοπίου» περιβαλλοντικής καταστροφής και ταυτόχρονα ελπίδας;

Με τον Τάσο είχαμε γνωριστεί πριν από δύο χρόνια στην Κολωνία, και αυτή η σκηνοθεσία ήταν η πρώτη μας συνεργασία. Οι μουσικές του συνθέσεις, που χαρακτηρίζονται από τον συνδυασμό σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων και αρχαϊκών στοιχείων, υπήρξαν σημαντικές στη σύλληψη της νέας σκηνοθεσίας. Δημιουργούν ένα ηχητικό περιβάλλον που ενώνει τον αρχέγονο μύθο με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το ταξίδι μου με τον κινηματογραφιστή Τζων Ζάιντλερ —με τον οποίο γνωριζόμαστε χρόνια— μάς έδωσε το οπτικό υλικό της παράστασης, εικόνες μιας πρωτοφανούς αποκάλυψης. Τις εικόνες αυτές συμπλήρωσαν στη συνέχεια οι μυστικιστικοί-χθόνιοι ήχοι του Τάσου δημιουργώντας ένα σκηνικό τοπίο που ισορροπεί ανάμεσα στην απώλεια και την ελπίδα.

Φέτος γιορτάζετε 35 χρόνια του Ελληνογερμανικού Θεάτρου. Αν κοιτάξετε πίσω, ποια ήταν η πιο κρίσιμη στιγμή αυτής της πορείας — και ποιο είναι το «όραμα» που σας κινεί σήμερα μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει τόσο ραγδαία;

Δεν μπορώ να ξεχωρίσω μία μόνο κρίσιμη στιγμή, γιατί κάθε χρονιά είχε τη δική της σημασία και συνεισφορά στη μακρόχρονη πορεία μας. Κάθε βήμα, κάθε πρόκληση, μας οδήγησε στη συμπλήρωση 35 χρόνων δημιουργικής παρουσίας του Θεάτρου μας στη Γερμανία. Το μεγάλο ζητούμενο όμως παραμένει πάντα το ίδιο: να διατηρεί κανείς το νεανικό του βλέμμα, τη φλόγα που είχε στην αρχή της πορείας του. Να παραμένει ανοιχτός, ζωντανός, σε επαφή με τις ραγδαίες αλλαγές του κόσμου. Γιατί μόνο έτσι μπορεί το θέατρο να συνεχίσει να έχει ρόλο και λόγο μέσα στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Πηγή: www.news247.gr