Πώς η Σουηδία κατάφερε να μειώσει το κάπνισμα
Σε μια εποχή όπου η καινοτομία στον χώρο των προϊόντων καπνού και νικοτίνης εξελίσσεται ραγδαία, η υπευθυνότητα, η κοινωνική ευαισθησία και η τεχνολογική καινοτομία καθορίζουν τον πυρήνα της ασφαλούς προσέγγισης.
Το κάπνισμα παραμένει ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου για την υγεία και η νικοτίνη αποτελεί ένα από τα συστατικά του καπνού που έχουν ερευνηθεί περισσότερο.
Ωστόσο δεν αποτελεί την κύρια αιτία των σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα, οι οποίες προκαλούνται κυρίως από τις τοξικές και καρκινογόνες ουσίες που παράγονται κατά την καύση του καπνού και αριθμούν πάνω από 6.000 χημικές ενώσεις.
Η πλήρης διακοπή του καπνίσματος παραμένει η ιδανική επιλογή για την υγεία, αλλά πολλοί ενήλικες καπνιστές συνεχίζουν να εκτίθενται σε κινδύνους.
Σε αυτό το πλαίσιο, διατυπώνεται η ανάγκη να ενταχθούν καινοτόμες εναλλακτικές μορφές χρήσης νικοτίνης για τη μείωση της βλάβης, που προκαλείται από την έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες που προκύπτουν από το κάπνισμα.
Τα τελευταία χρόνια, οι προσπάθειες για τη μείωση της βλάβης που προκαλείται από το κάπνισμα έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη αρκετών εναλλακτικών προϊόντων. Τα προϊόντα που δεν έχουν καύση προσφέρουν τη νικοτίνη χωρίς να παράγουν τις ίδιες βλαβερές χημικές ενώσεις με το τσιγάρο.
Τα παραπάνω τονίστηκαν σε εκδήλωση που έγινε στο πλαίσιο των ενημερωτικών δράσεων για επαγγελματίες υγείας με συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων, που διοργανώνει το Επιστημονικό Τμήμα, PMI Science (Philip Morris International), της Παπαστράτος.
Παρουσιάστηκαν δύο επίκαιρα ζητήματα και συζητήθηκαν στην επιστημονική εκδήλωση, «ο ρόλος των pouches νικοτίνης στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα υπό το πρίσμα της Δημόσιας Υγείας, βάσει επιστημονικής τεκμηρίωσης» και το «Πρόγραμμα Αποτροπής Πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης».
Ακολούθησε συζήτηση με τη συμμετοχή ειδικών, την οποία συντόνισε ο Σταμάτης Ευσταθίου, ειδικός παθολόγος, διευθυντής, Κέντρο Πρόληψης Καρδιαγγειακών Νόσων, ΤΥΠΕΤ.
Τι έκανε η Σουηδία και μείωσε το κάπνισμα
Ο μέσος όρος καπνιστών με συμβατικά τσιγάρα στην Ευρώπη είναι στο 25%, στην Ελλάδα κοντά στο 35%, ενώ στη Σουηδία καπνίζει το περίπου το 5% του πληθυσμού.
Στην εισαγωγή του ο κ. Ευσταθίου αναφέρθηκε στο μοναδικό για τη δημόσια υγεία παράδειγμα της Σουηδίας όσον αφορά τη μείωση βλάβης από το κάπνισμα και την εμπειρία της σκανδιναβικής αυτής χώρας με το snus, ενός προϊόντος καπνού για χρήση από του στόματος.
«Αυτό το ”σουηδικό μοντέλο” έχει αποτελέσει παράδειγμα για την ανάπτυξη νέων προϊόντων, όπως τα pouches ή σακουλάκια νικοτίνης, που δεν περιέχουν φύλλα καπνού, αλλά νικοτίνη που απορροφάται μέσω του στοματικού βλεννογόνου. Τα pouches νικοτίνης έχουν σημαντικά μειωμένο τοξικολογικό φορτίο σε σχέση με το τσιγάρο, όμως η μακροχρόνια ασφάλεια και η επίδρασή τους στη δημόσια υγεία παραμένουν υπό διερεύνηση», τόνισε ο κ. Ευσταθίου.
Προσέθεσε ότι «συνολικά, η εμπειρία από την κυκλοφορία του snus σε κάποιες σκανδιναβικές χώρες (Σουηδία και Νορβηγία) καταδεικνύει ότι η μετάβαση σε προϊόντα χωρίς καύση μπορεί να μειώσει σημαντικά τις βλάβες από το κάπνισμα σε ενήλικους καπνιστές, με τα pouches νικοτίνης να αποτελούν την πιο πρόσφατη εξέλιξη αυτής της προσέγγισης με ενθαρρυντικά επιστημονικά δεδομένα ως προς τη δυνατότητα μείωσης της βλάβης».
Τέλος, ο κ. Ευσταθίου επισήμανε ότι η χρήση προϊόντων καπνού και νικοτίνης από ανηλίκους, αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για τη δημόσια υγεία, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για προγράμματα αποτροπής της πρόσβασής τους σε αυτά.
Η «σουηδική εμπειρία», αναφέρεται στη μετάβαση των καπνιστών από τα τσιγάρα σε λιγότερο επιβλαβείς εναλλακτικές λύσεις όπως το Snus και τα σακουλάκια νικοτίνης, ανέφερε στην ομιλία του ο François Hirt, Director External Affairs Oral Smokeless Category στην Philip Morris International (PMI). Επικεντρώθηκε στο θέμα «Επιστημονική Τεκμηρίωση και Δημόσια Υγεία: Ο ρόλος των pouches νικοτίνης στη Μείωση της Βλάβης». Τόνισε πως τα pouches νικοτίνης προσφέρουν μια σημαντικά καλύτερη εναλλακτική σε σχέση με τη συνέχιση του καπνίσματος τσιγάρου για τους ενήλικους χρήστες.
Αναφέρθηκε σε δεδομένα μελετών που τεκμηριώνουν αυτή την άποψη, και ειδικότερα σε τυχαιοποιημένες μελέτες που καταδεικνύουν ότι τα pouches νικοτίνης δεν προκαλούν σοβαρές βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία των ενήλικων καπνιστών, ενώ οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι παρόμοιες με αυτές της θεραπείας υποκατάστασης νικοτίνης (ΝRTs).
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) τον Ιανουάριο του 2025 ενέκρινε την κυκλοφορία στην αγορά 20 προϊόντων pouches νικοτίνης. Με βάση την προσέγγιση της Σουηδίας, ο κ. Hirt παρατήρησε ότι με αυστηρά επιστημονικά πρότυπα και υπό το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο, όπως αυτό που πρόσφατα ψηφίστηκε στην Ελλάδα που προβλέπει αυστηρά μέτρα αποτροπής πρόσβασης των ανηλίκων και ρύθμιση της κυκλοφορίας αυτών των προϊόντων, «τα pouches νικοτίνης μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διεθνή προσπάθεια για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα σε όσους καπνιστές δεν διακόπτουν το κάπνισμα».
Τι είναι τα pouches νικοτίνης
Τα pouches (σακουλάκια) νικοτίνης αποτελούν μια ταχέως αναπτυσσόμενη κατηγορία προϊόντων χωρίς καύση τα οποία είναι σχεδιασμένα να παρέχουν νικοτίνη μέσω του στοματικού βλεννογόνου. Για τους ενήλικες χρήστες νικοτίνης, προσφέρουν μια σημαντικά καλύτερη εναλλακτική σε σχέση με τη συνέχιση του καπνίσματος τσιγάρων, τόνισαν οι ομιλητές.
Επισημάνθηκε ότι η επιστημονική βιβλιογραφία δείχνει ότι τα pouches νικοτίνης περιέχουν πολύ λιγότερες βλαβερές και δυνητικά βλαβερές ουσίες σε σχέση με τα τσιγάρα ή άλλα παραδοσιακά προϊόντα καπνού χωρίς καύση. Τα δεδομένα από πιλοτικές δοκιμές υποδηλώνουν ότι τα pouches νικοτίνης μπορεί να συμβάλουν στη μείωση της βλάβης, βοηθώντας τους καπνιστές να μειώσουν ή να αντικαταστήσουν τη χρήση τσιγάρων. Και σε αυτή την κατεύθυνση η εμπειρία της Σουηδίας προσφέρει πειστικά δεδομένα που έχουν προκύψει από πραγματικές συνθήκες. Η Σουηδία έχει δει τα ποσοστά καθημερινής καπνιστικής συνήθειας των ανδρών να μειώνονται από 35% στη δεκαετία του 1980 σε κάτω από 6% σήμερα (2025), το χαμηλότερο ποσοστό στον ανεπτυγμένο κόσμο. Αυτή η εντυπωσιακή μείωση συνδέεται στενά, σύμφωνα με τους ομιλητές, με την ευρεία υιοθέτηση προϊόντων καπνού από του στόματος (snus και πιο πρόσφατα pouches νικοτίνης).
Εντούτοις εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τη χρήση τους από τους νέους και για να αντιμετωπιστεί αυτό χρειάζεται ολοκληρωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως αυτό που ψηφίστηκε πρόσφατα στην Ελλάδα, το οποίο πρέπει να περιλαμβάνει αυστηρά μέτρα προστασίας των νέων, ενώ ταυτόχρονα να δίνουν τη δυνατότητα στους ενήλικους καπνιστές να έχουν πρόσβαση σε λιγότερο επιβλαβείς εναλλακτικές λύσεις.
Είναι στο χέρι μας να μην είναι στο χέρι τους
Καμπάνια για την αποτροπή της πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης έχει ξεκινήσει η Παπαστράτος υπό την αιγίδα των υπουργείων Υγείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης & Τεχνητής Νοημοσύνης με τίτλο «Είναι στο χέρι μας να μην είναι στο χέρι τους».
Η αποτροπή της πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης είναι ευθύνη όλων μας ανέφερε ο Γιάννης Μαστροκώστας Senior Manager Corporate Affairs, PMI, Κύπρος. Εξήγησε ότι η πρωτοβουλία βασίζεται σε τρεις πυλώνες: την εκπαίδευση των λιανοπωλητών, την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας στο σύνολό της και τη χρήση ψηφιακών εργαλείων για τον ασφαλή έλεγχο της ενηλικότητας με στόχο την αλλαγή κουλτούρας σε όλα τα επίπεδα και τα κανάλια πώλησης, φυσικά και ψηφιακά.
Κατέληξε ότι «η προστασία των ανήλικων δεν είναι ούτε τυπική συμμόρφωση ούτε θέμα επικοινωνίας. Είναι ζήτημα ουσίας και ευθύνης. Μας αφορά όλους. Την Πολιτεία που θεσπίζει και ελέγχει, την αγορά που πρέπει να εφαρμόζει υπεύθυνες πρακτικές αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της. Φιλοδοξία είναι να αλλάξει η κουλτούρα σε όλα τα επίπεδα καθώς και σε όλα τα κανάλια πώλησης φυσικά και ψηφιακά».
Στη συζήτηση που ακολούθησε μαζί με τους ομιλητές, παρεμβάσεις έκαναν οι Ευάγγελος Φραγκούλης, MD, MHA, γενικός οικογενειακός ιατρός, γεν. γραμματέας της Ελληνικής Ακαδημίας Γενικής Οικογενειακής Ιατρικής & ΠΦΥ, και Κωνσταντίνος Λιακατσίδας, καρδιολόγος – αρρυθμιολόγος, τ. επιμελητής Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Sahlgrenska, Gothenburg, Σουηδία, οι οποίοι παρουσίασαν στοιχεία από την εμπειρία τους ως γιατροί στην Ελλάδα και τη Σουηδία αντίστοιχα.
Ο κ. Φραγκούλης αναφέρθηκε στις δράσεις της νικοτίνης, ένα από τα συστατικά του καπνού που δρα ως διεγερτικό του ΚΝΣ (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα) και σχετίζεται με το σύστημα ανταμοιβής, τη βελτίωση της προσοχής και της μνήμης, αλλά και με την ανάπτυξη εξάρτησης.
Αυτό σημαίνει ότι η νικοτίνη είναι μια εθιστική ουσία και δεν είναι ακίνδυνη. Ωστόσο, δεν αποτελεί την κύρια αιτία των σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα καθώς αυτές προκαλούνται κυρίως από τις τοξικές και καρκινογόνες ουσίες που παράγονται κατά την καύση του καπνού.
Όσον αφορά την επιστημονική προσέγγιση της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα που εστιάζει στη νικοτίνη, ο κ. Φραγκούλης πρότεινε δύο οδούς: τη μείωση της εθιστικότητας των τσιγάρων με μείωση της περιεκτικότητάς τους σε νικοτίνη, και την ανάπτυξη εναλλακτικών προϊόντων που αποδίδουν νικοτίνη χωρίς καύση, όπως τα προϊόντα θερμαινόμενου καπνού, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα από του στόματος προϊόντα νικοτίνης (pouches ή σακουλάκια νικοτίνης).
Υπογράμμισε την επίδραση της νικοτίνης στο καρδιαγγειακό σύστημα, αλλά τόνισε πως είναι σημαντικό να γίνεται η διάκριση μεταξύ της επίδρασης της νικοτίνης από αυτή του συμβατικού τσιγάρου στην υγεία του καπνιστή. Η επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση είναι κλειδί για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα και τη βελτίωση της δημόσιας υγείας.
Ο κ. Λιακατσίδας αναφέρθηκε σε μελέτες στο πεδίο της καρδιολογίας στη Σουηδία, που δείχνουν ότι το snus δεν σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου, αθηροσκλήρωσης ή περιφερικής αρτηριακής νόσου, ενώ ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα είναι σημαντικά χαμηλότερος σε σχέση με το κάπνισμα τσιγάρου. Επιπλέον, η χρήση snus δεν φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά το λιπιδαιμικό προφίλ, καθώς οι χρήστες του έχουν υψηλότερη HDL χοληστερόλη και χαμηλότερα τριγλυκερίδια σε σχέση με τους καπνιστές.
Όλοι οι ομιλητές επισήμαναν στις παρεμβάσεις τους ότι η καλύτερη επιλογή για την υγεία είναι η πλήρης διακοπή του καπνίσματος και της χρήσης κάθε μορφής νικοτίνης. Είναι σημαντικό, όμως, να διαχωρίζεται η επίδραση της νικοτίνης από την επίδραση του συμβατικού τσιγάρου στην υγεία του καπνιστή καθώς και ότι η σύγκριση των εναλλακτικών προϊόντων πρέπει να γίνεται σε σχέση με τη συνέχιση του καπνίσματος. Τέλος, ο ρόλος της ιατρικής κοινότητας είναι πολύ σημαντικός για την ενημέρωση και την παροχή συμβουλών προς τους ασθενείς.
Πηγή: www.news247.gr
