Τα «σκοτεινά» χαρακτηριστικά των ανθρώπων που δεν αγαπούν τα ζώα – Οι ψυχολόγοι εξηγούν
Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν τα ζώα και άλλοι που τα αντιμετωπίζουν με αδιαφορία, φόβο ή ακόμη και εχθρότητα. Για κάποιους, η κακομεταχείριση ενός ζώου είναι αδιανόητη, ενώ για άλλους, αποτελεί απλώς «υπερβολική ευαισθησία». Πού οφείλεται αυτή η τόσο διαφορετική στάση;
Μια νέα έρευνα έρχεται να ρίξει φως στο ερώτημα, συνδέοντας τη στάση απέναντι στα ζώα με βαθύτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου διαπίστωσαν ότι άτομα με χαμηλά επίπεδα ενσυναίσθησης και έντονα στοιχεία ψυχοπάθειας ή σαδισμού είναι πιο πιθανό να θεωρούν τους ανθρώπους ανώτερους από τα άλλα ζώα -μια πεποίθηση γνωστή ως «ειδισμός» (speciesism).
Ο ειδισμός εκφράζει την ιδέα ότι οι άνθρωποι αξίζουν περισσότερη αξία και προσοχή από τα άλλα είδη. Αν και πολλοί αναγνωρίζουν πως τα ζώα μπορούν να νιώσουν πόνο, αρκετές κοινωνίες εξακολουθούν να τα αντιμετωπίζουν ως κατώτερα όντα, χρήσιμα κυρίως για τροφή, ένδυση ή πειραματισμό.
Όπως σημειώνουν οι επιστήμονες στη δημοσίευσή τους στο Current Psychology, αυτή η αντίληψη δεν είναι τυχαία: φαίνεται να πηγάζει από ευρύτερα ψυχολογικά μοτίβα και κοινωνικές ιδεολογίες που συνδέονται και με προκαταλήψεις απέναντι στους ανθρώπους.
Τι είναι η «Σκοτεινή Τετράδα» της προσωπικότητας
Η λεγόμενη «Σκοτεινή Τετράδα» περιγράφει ένα σύνολο τεσσάρων χαρακτηριστικών που αντικατοπτρίζουν χειριστικές, εγωκεντρικές και, συχνά, αδίστακτες τάσεις:
- Ναρκισσισμός: υπερβολική αυτοαγάπη και αίσθηση ανωτερότητας.
- Μακιαβελισμός: στρατηγική χειραγώγηση και ψυχρός υπολογισμός.
- Ψυχοπάθεια: συναισθηματική ψυχρότητα, παρορμητικότητα και αδιαφορία για τον πόνο των άλλων.
- Σαδισμός: ευχαρίστηση από την πρόκληση πόνου, ταπείνωσης ή δυσφορίας σε άλλους.
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι αυτά τα χαρακτηριστικά σχετίζονται με αντικοινωνικές συμπεριφορές, όπως η επιθετικότητα, ο εκφοβισμός και η απουσία ενοχών. Η παρούσα έρευνα, όμως, εξετάζει κάτι πιο λεπτό: κατά πόσο αυτές οι ψυχολογικές τάσεις διαμορφώνουν και τη στάση μας απέναντι στα ζώα.
Η διεξαγωγή της έρευνας
Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τη Δρ. Marija Branković, διεξήγαγε δύο ανεξάρτητες μελέτες με χρήση ερωτηματολογίων που αξιολογούσαν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, τις στάσεις απέναντι στα ζώα και τους δείκτες ενσυναίσθησης. Και στις 2 περιπτώσεις, οι συμμετέχοντες ήταν, κυρίως, νέοι ενήλικες και φοιτητές.
Πρώτο στάδιο – Στάσεις και προσωπικότητα
Στην πρώτη φάση συμμετείχαν 369 άτομα. Οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν: τα επίπεδα των τεσσάρων χαρακτηριστικών της Σκοτεινής Τετράδας, την ένταση του ειδισμού τους, τις προθέσεις τους να ενεργούν υπέρ των ζώων (π.χ. υιοθέτηση φυτοφαγικής διατροφής ή βοήθεια σε αδέσποτα) καθώς και τις διατροφικές τους συνήθειες. Παράλληλα, οι ερευνητές έλαβαν υπόψη το φύλο, την ηλικία και το μορφωτικό επίπεδο.
Τα αποτελέσματα διαμορφώθηκαν ως εξής:
- Υψηλότερα επίπεδα ψυχοπάθειας και σαδισμού συνδέθηκαν με ισχυρότερο ειδισμό.
- Τα ίδια άτομα ήταν λιγότερο πιθανό να εκφράσουν πρόθεση βοήθειας προς τα ζώα.
- Ο μακιαβελισμός είχε ασθενή σχέση με την κατανάλωση κρέατος, ενώ ο ναρκισσισμός δεν φάνηκε να επηρεάζει τη στάση απέναντι στα ζώα.
Η ψυχοπάθεια, συγκεκριμένα, συνδέθηκε τόσο με πιο έντονη αίσθηση υπεροχής όσο και με μειωμένη ενσυναίσθηση -συνδυασμός που φαίνεται να τροφοδοτεί τις αρνητικές στάσεις απέναντι στα ζώα.
Δεύτερο στάδιο – Ιεραρχίες και ιδεολογία
Στη δεύτερη φάση, 234 άτομα συμπλήρωσαν νέα ερωτηματολόγια που μετρούσαν την ψυχοπάθεια, τον σαδισμό, τον ειδισμό, τρεις μορφές ενσυναίσθησης (συναισθηματική, γνωστική και φροντίδας) και δύο ιδεολογικές μεταβλητές: τον προσανατολισμό κοινωνικής κυριαρχίας (την προτίμηση σε ιεραρχικά κοινωνικά συστήματα όπου κάποιες ομάδες κυριαρχούν πάνω σε άλλες) και τον δεξιό αυταρχισμό (την τάση για προσήλωση στην παράδοση, υπακοή στην εξουσία και κοινωνική συμμόρφωση).
Τα αποτελέσματα διαμορφώθηκαν ως εξής:
- Η ψυχοπάθεια συνδέεται και πάλι με υψηλό ειδισμό, ωστόσο αυτή η σχέση εξηγείται πλήρως από την τάση προς κοινωνική κυριαρχία.
- Και οι 3 μορφές ενσυναίσθησης συνδέθηκαν με χαμηλότερα επίπεδα ειδισμού.
- Ο σαδισμός δεν αναδείχθηκε σημαντικός παράγοντας στη δεύτερη φάση.
- Ο αυταρχισμός δεν φάνηκε να έχει ουσιαστική επίδραση, όταν συνεξετάστηκε με τον προσανατολισμό κοινωνικής κυριαρχίας.
Τι δείχνουν συνολικά τα ευρήματα
Οι ερευνητές καταλήγουν πως ο ειδισμός δεν είναι απλώς μια προσωπική προτίμηση ή πολιτισμική συνήθεια, αλλά αντανάκλαση βαθύτερων ψυχολογικών μοτίβων και κοινωνικών ιδεολογιών. Άνθρωποι που είναι συναισθηματικά αποστασιοποιημένοι, με χαμηλή ενσυναίσθηση ή που αντλούν ικανοποίηση από την εξουσία, τείνουν να βλέπουν τα ζώα ως λιγότερο άξια ηθικής μέριμνας.
«Διαπιστώσαμε ότι οι ίδιες ψυχολογικές ικανότητες και στάσεις, όπως η ενσυναίσθηση και οι βασικές κοινωνικές αξίες, καθορίζουν τη σχέση μας τόσο με τους ανθρώπους όσο και με τα ζώα. Τα χαρακτηριστικά της Σκοτεινής Τετράδας, και ειδικά η ψυχοπάθεια και ο σαδισμός, συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα ειδισμού, δηλαδή με μεγαλύτερη αποδοχή της εκμετάλλευσης των ζώων. Ωστόσο, οι γενικότερες κοινωνικές στάσεις αποδεικνύονται ακόμη πιο καθοριστικές για τη σχέση μας με αυτά» σημειώνει η Δρ. Branković στο PsyPost.
Η έρευνα έχει, όπως κάθε μελέτη, ορισμένους περιορισμούς. Τα δείγματα αποτελούνταν κυρίως από νέους ενήλικες και φοιτητές, κάτι που περιορίζει τη γενικευσιμότητα των ευρημάτων. Επιπλέον, η χρήση ερωτηματολογίων αυτοαναφοράς μπορεί να επηρεάζεται από την τάση των συμμετεχόντων να δίνουν κοινωνικά αποδεκτές απαντήσεις, ενώ τα εργαλεία μέτρησης της ενσυναίσθησης εστίαζαν ειδικά στα ζώα.
Συμπέρασμα
Όπως καταλήγει η Δρ. Branković, η αποδοχή ιδεολογιών που προάγουν την αίσθηση ανωτερότητας φαίνεται να είναι ο κρίσιμος παράγοντας σε κάθε σχέση με όσους είναι «διαφορετικοί». Σε αντίθεση με τα χαρακτηριστικά της Σκοτεινής Τετράδας, που είναι πιο σταθερά (αν και όχι αμετάβλητα), οι ιδεολογίες ανωτερότητας μαθαίνονται μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο και μπορούν να «αποβληθούν». Αυτό είναι το βασικό μήνυμα: άτομα και κοινωνίες να επανεξετάσουν τις αντιλήψεις υπεροχής, ώστε να καλλιεργήσουν μια πιο συμπονετική σχέση, τόσο με τους ανθρώπους όσο και με τα ζώα.
Διαβάστε επίσης
Τι ξεχωρίζει έναν ψυχοπαθή από έναν κοινωνιοπαθή; Δύο καθηγητές εξηγούν
Τα σκοτεινά στοιχεία της προσωπικότητας που στρέφουν προς το περιστασιακό σεξ χωρίς δεσμεύσεις
Ψυχοπαθείς: Το συναισθηματικό εμπόδιο που τους ταλαιπωρεί και τους δυσκολεύει να δείξουν συμπόνια
Πηγή: www.ygeiamou.gr
