Πρόληψη, διάγνωση, ισότητα: Το όραμα για τη φροντίδα του καρκίνου πνεύμονα στην Ελλάδα

Ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει ένας από τους πιο θανατηφόρους τύπους καρκίνου, κυρίως επειδή συχνά διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο, όταν οι θεραπευτικές επιλογές είναι περιορισμένες. Στην Ελλάδα, όπως και σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο θέμα της πρόσβασης των ασθενών στη θεραπεία, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις στην έγκαιρη διάγνωση, στην παροχή έγκαιρης φροντίδας και στην ισότιμη πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες.

Η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου – ΕΛΛΟΚ, ως ο Εθνικός Κόμβος για την Αποστολή Καρκίνος, πήρε την πρωτοβουλία να συνδιοργανώσει με το ECHoS (Establishing Cancer Mission Hubs) και με την υποστήριξη του European Observatory on Health Systems and Policies, ένα Policy Dialogue για τον Καρκίνο του Πνεύμονα, στο οποίο συμμετείχαν εθνικοί και διεθνείς εμπειρογνώμονες, πολιτικοί, επαγγελματίες υγείας, εκπρόσωποι της φαρμακευτικής βιομηχανίας, οργανώσεις ασθενών και πολιτών, καθώς και ηγέτες δημόσιας υγείας στην Αθήνα. Η εκδήλωση επικεντρώθηκε στην ενίσχυση της πρόληψης, στη βελτίωση της έγκαιρης διάγνωσης και στη διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στην καινοτομία, αντιμετωπίζοντας τον καρκίνο του πνεύμονα σε διαφορετικά στάδια της νόσου και, ταυτόχρονα, οικοδομώντας ένα βιώσιμο σύστημα υγείας που προσφέρει καλύτερα αποτελέσματα.

Ιστορικό

Είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι ο καρκίνος του πνεύμονα δεν αποτελεί νόσο που προκαλείται από το ίδιο το άτομο και μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε. Η αποτελεσματική αντιμετώπισή του απαιτεί να ξεπεράσουμε το στίγμα και να επικεντρωθούμε στην πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και την ποιοτική φροντίδα για όλους. Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου (όπως το κάπνισμα, το άτμισμα, η ατμοσφαιρική ρύπανση και η επαγγελματική έκθεση) αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Η χρήση καπνού παραμένει η κύρια αιτία αποτρέψιμων θανάτων στην ΕΕ, με σχεδόν 500.000 θανάτους το 2021 και εκτιμώμενο κόστος 2,5% του ετήσιου ΑΕΠ της Ευρώπης.

Κάλεσμα για τολμηρή και συντονισμένη δράση

«Η πρόληψη αποτελεί τον πρώτο και πιο ισχυρό πυλώνα της εθνικής αντιμετώπισης του καρκίνου του πνεύμονα», τόνισαν οι συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης. Μέτρα όπως η μείωση του καπνίσματος και του ατμίσματος, η βελτίωση της ποιότητας του αέρα και η προστασία των εργαζομένων από εκθέσεις σε καρκινογόνες ουσίες θα σώσουν ζωές, θα ενισχύσουν τα συστήματα υγείας και θα ωφελήσουν την οικονομία.

Η εφαρμογή ενός πληθυσμιακού προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου θα επιτρέψει τη διάγνωση σε πρώιμα στάδια, με δυνατότητα σημαντικής βελτίωσης των ποσοστών επιβίωσης. Οι συμμετέχοντες τόνισαν επίσης ότι η πρωτοβάθμια φροντίδα πρέπει να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο μιας βιώσιμης στρατηγικής για τον καρκίνο του πνεύμονα, λειτουργώντας ως κύρια πύλη για πρόληψη, αξιολόγηση κινδύνου, παραπομπές σε διαγνωστικά προγράμματα και υποστήριξη διακοπής καπνίσματος/ατμίσματος.

Η επίτευξη μιας πραγματικά ολοκληρωμένης και ασθενοκεντρικής φροντίδας στον καρκίνο του πνεύμονα απαιτεί περισσότερα από βελτιστοποιημένες κλινικές διαδρομές των ασθενών, καθώς εξαρτάται από την ικανότητα του υφιστάμενου συστήματος υγείας να υποστηρίξει, να αξιοποιήσει και να διατηρήσει αυτές τις βελτιώσεις. Ισχυρές υποδομές, διαλειτουργικά συστήματα δεδομένων υγείας, τυποποιημένες διαδικασίες λειτουργίας, επίπεδα στελέχωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού, καθώς και ένα σαφές πολιτικό πλαίσιο, είναι όλα απαραίτητα στοιχεία για τη διασφάλιση συνεπούς και υψηλής ποιότητας φροντίδας, σε όλες τις περιοχές της χώρας. Ενισχύοντας αυτούς τους συστημικούς παράγοντες, η Ελλάδα μπορεί να διασφαλίσει ότι οι καινοτόμες προσεγγίσεις στην πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία μετατρέπονται σε απτά οφέλη για τους ασθενείς.

Οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν ότι η μείωση της θνησιμότητας μπορεί να επιτευχθεί, όταν όλοι οι ασθενείς θα έχουν πρόσβαση στην καινοτομία όσο το δυνατόν νωρίτερα, από τη διάγνωση και μετά – συμπεριλαμβανομένων μοριακών διαγνωστικών τεστ και προηγμένων θεραπειών. Εργαλεία όπως η ESMO Scale for Clinical Actionability of Molecular Targets (ESCAT), θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό των σχετικών κριτηρίων και την καθοδήγηση λήψης αποφάσεων. Αυτά τα βήματα θα διασφαλίσουν ότι κάθε ασθενής λαμβάνει γρήγορα την πιο αποτελεσματική και λιγότερο επεμβατική θεραπεία.

Η αποτελεσματική φροντίδα του καρκίνου του πνεύμονα εκτείνεται πέρα από τη διάγνωση και τη θεραπεία, βοηθώντας ασθενείς και οικογένειές τους να επανενταχθούν στην καθημερινή ζωή, την εργασία και την κοινωνία. Θα πρέπει να δημιουργηθούν προγράμματα υποστηρικτικής φροντίδας και επιβίωσης στην Ελλάδα, με στόχο την παροχή ολοκληρωμένης υποστήριξης, που να περιλαμβάνει σωματική και πνευμονική αποκατάσταση, ψυχολογική συμβουλευτική, επαγγελματικό προσανατολισμό και κοινωνικές υπηρεσίες. Ανταποκρινόμενη στις μακροχρόνιες ανάγκες των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα και των επιβιωσάντων, η Ελλάδα μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής τους, την πρόσβασή τους σε κοινωνική υποστήριξη, να μειώσει το βάρος στις οικογένειες και στο σύστημα υγείας και να διασφαλίσει ότι οι επιβιώσαντες παραμένουν ενεργοί και ενδυναμωμένοι στη συνεχιζόμενη φροντίδα τους.

Κύριες συστάσεις

1. Πρόληψη και δημόσια ενημέρωση

Πλήρης εφαρμογή των μέτρων του World Health Organisation (WHO FCTC = Framework Convention on Tobacco Control) και του Νόμου 5216/2025 για την προστασία των ανηλίκων και τη μείωση της χρήσης καπνικών προϊόντων.

Οργάνωση πανελλαδικών εκστρατειών για την ευαισθητοποίηση σχετικά με το κάπνισμα, το άτμισμα και τη συσχέτισή τους με την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα, προωθώντας την υποστήριξη διακοπής και την αποστιγματοποίηση της νόσου. Όπου είναι δυνατόν, οι εκστρατείες αυτές θα πρέπει να συνεργάζονται με άλλες πρωτοβουλίες δημόσιας υγείας, όπως τα προγράμματα καρδιαγγειακής υγείας, για μέγιστη αποτελεσματικότητα.

Αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των επαγγελματικών εκθέσεων σε βλαπτικούς παράγοντες, μέσω τεκμηριωμένης νομοθεσίας και εφαρμογής.

Ενθάρρυνση υγιεινών επιλογών τρόπου ζωής από νεαρή ηλικία, μέσω στοχευμένων προγραμμάτων σε σχολεία και χώρους εργασίας.

2. Πρωτοβάθμια φροντίδα και έγκαιρη διάγνωση

Ενδυνάμωση των Γενικών Ιατρών ως άμυνα πρώτης γραμμής: αναγνώριση των ατόμων υψηλού κινδύνου, παροχή επαρκούς πληροφόρησης για προσυμπτωματικό έλεγχο, ενθάρρυνση της διακοπής του καπνίσματος/ατμίσματος και παραπομπές σε άλλες ιατρικές ειδικότητες, όσο το δυνατόν πιο άμεσα.

Εφαρμογή προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο του πνεύμονα με αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης, βασισμένου στον κίνδυνο, ως τέταρτου πυλώνα των εθνικών προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΕ/ΠΟΥ και της Εθνικής Ομάδας Εργασίας για τον Προσυμπτωματικό Έλεγχο του Καρκίνου του Πνεύμονα, μια πολυεπιστημονική ομάδα στην οποία η ΕΛΛΟΚ αποτελεί βασικό εταίρο. Η Ομάδα Εργασίας έχει θεσπίσει εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες για τον έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα, τυποποιημένες διαδικασίες – προσαρμοσμένες στο Εθνικό Σύστημα Υγείας – σύστημα διασφάλισης ποιότητας βάσει των ευρωπαϊκών προτύπων, καθώς και εξειδικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για επαγγελματίες υγείας, προσφέροντας έτσι ένα ρεαλιστικό και εφαρμόσιμο πλαίσιο υλοποίησης.
Διασφάλιση πρόσβασης και ενημέρωσης σε αγροτικές, χαμηλού εισοδήματος και υποεξυπηρετούμενες πληθυσμιακές ομάδες (όπου η συχνότητα του καπνίσματος είναι υψηλότερη), ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα πρώιμα συμπτώματα και τη διαθεσιμότητα προληπτικού ελέγχου.

3. Ισότιμες, ολοκληρωμένες διαδρομές φροντίδας

• Βελτίωση έγκαιρης πρόσβασης σε καινοτόμες θεραπείες αιχμής.
• Δημιουργία δομημένων διαγνωστικών και θεραπευτικών διαδρομών για τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα στην Ελλάδα. Αυτό θα εξορθολογίσει την παροχή φροντίδας σε όλο το φάσμα της νόσου και θα διασφαλίσει βελτιωμένα αποτελέσματα για τους ασθενείς, όπως και μια πιο αποδοτική χρήση των πόρων υγειονομικής περίθαλψης.
• Διασφάλιση έγκαιρης πρόσβασης στη διαγνωστική και θεραπευτική διαδρομή για τον καρκίνο του πνεύμονα, συμπεριλαμβανομένων των μοριακών διαγνωστικών εξετάσεων και της ογκολογίας ακριβείας, με χρήση έγκυρων πλαισίων.
• Διασφάλιση πρόσβασης των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα σε ενισχυμένη πολυεπιστημονική φροντίδα (MDT), που θα περιλαμβάνει πνευμονολόγους, ογκολόγους, ακτινοθεραπευτές, ακτινολόγους, θωρακοχειρουργούς, εξειδικευμένους νοσηλευτές, παθολογοανατόμους, ψυχο-ογκολόγους και εκπροσώπους ασθενών.
• Διασφάλιση πρόσβασης των ασθενών σε κλινικές δοκιμές για καινοτόμες θεραπείες.
• Ενσωμάτωση της υποστηρικτικής φροντίδας από τη διάγνωση έως τη θεραπεία και τη μετέπειτα πορεία, διασφαλίζοντας ολιστική φροντίδα για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους.
• Αξιολόγηση των κοινωνικών, οικονομικών και – όπου ενδείκνυται – πνευματικών αναγκών των ασθενών και παροχή καθοδήγησης για την υποστήριξή τους, εφόσον απαιτείται.
• Σύνδεση των προγραμμάτων διακοπής καπνίσματος και ατμίσματος, τόσο με την πρόληψη, όσο και με τις θεραπευτικές διαδρομές.
• Προώθηση της διεπιστημονικής εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας, συμπεριλαμβανομένων νοσηλευτών, χειρουργών, παθολογοανατόμων και ψυχο-ογκολόγων, με στόχο τη βελτίωση του συντονισμού και της ποιότητας της φροντίδας.

4. Πλοήγηση και υποστήριξη της φροντίδας ασθενούς

Δημιουργία ρόλου Πλοηγού και υποστηρικτή της φροντίδας του ασθενούς για νεό-διαγνωσμένους ασθενείς στις διαδικασίες των διαγνωστικών εξετάσεων, των ραντεβού, καθώς επίσης και στην παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και καθοδήγησης σε υπηρεσίες αποκατάστασης.
Ένταξη προγραμμάτων επιβίωσης, που συμπεριλαμβάνουν την επαγγελματική και την ψυχολογική υποστήριξη στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο.

5. Συστημικοί πυλώνες υποστήριξης

• Ανάπτυξη και λειτουργία του εθνικού μητρώου Νεοπλασιών και εισαγωγή δεικτών αξιολόγησης της ποιότητας για παρακολούθηση αποτελεσμάτων και ισότητας.
• Επέκταση του Εθνικού προγράμματος πρόληψης με τη θέσπιση προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύμονα.
• Αξιοποίηση εργαλείων αυτοαξιολόγησης, επένδυση σε ψηφιακή υποδομή υγείας, τηλεϊατρική και στην ψηφιακή εγγραματοσύνη των ασθενών.
• Δημιουργία Εθνικής Ομάδας Εργασίας για τον Καρκίνο του Πνεύμονα υπό το Υπουργείο Υγείας για παρακολούθηση υλοποίησης και συνεργασία με ευρωπαϊκούς φορείς.
• Ενδυνάμωση οργανώσεων ασθενών μέσω συνδημιουργίας εργαλείων που θα αυξήσουν την ενεργή συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων.
• Παρακολούθηση της ποιότητας της φροντίδας με ενεργό τρόπο και εφαρμογή συστημάτων διασφάλισης ποιότητας, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες. Τα κέντρα θα πρέπει να θεσπίσουν δείκτες απόδοσης και ποιοτικούς δείκτες σύμφωνα με τις Απαραίτητες Απαιτήσεις για Ποιοτική Ογκολογική Φροντίδα: Καρκίνος του Πνεύμονα της European Cancer Organisation, και άλλες σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες, τηρώντας, παράλληλα, τα εθνικά και νομικά πρότυπα.
• Εφαρμογή αποτελεσματικών επιχειρησιακών πολιτικών για την πλήρη αξιοποίηση του οφέλους μιας συντονισμένης κλινικής διαδρομής. Αυτό περιλαμβάνει αξιόπιστη διαχείριση και αναφορά των δεδομένων, ενεργό συμμετοχή των ασθενών, των φροντιστών και των οργανώσεων υποστήριξης, καθώς και σαφείς μηχανισμούς διακυβέρνησης και λογοδοσίας.
• Έναρξη πιλοτικών έργων που θα εξετάσουν την αποτελεσματικότητα καινοτόμων προσεγγίσεων στην πρόληψη, τον προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνου του πνεύμονα και την παροχή φροντίδας.

Οικονομικός και κοινωνικός αντίκτυπος

Οι συμμετέχοντες τόνισαν ότι η έγκαιρη διάγνωση, η έγκαιρη θεραπεία και η συντονισμένη φροντίδα μπορούν να μειώσουν το κόστος για το σύστημα υγείας, να αυξήσουν την παραγωγικότητα του ανθρώπινου δυναμικού και να προσφέρουν μετρήσιμα οφέλη επιβίωσης στους ασθενείς.

Κάλεσμα για δράση

• Συνδυασμός δράσεων κατά του καπνίσματος, εκστρατειών διακοπής καπνίσματος/ατμίσματος και ενημέρωσης σε σχολεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα και στοχευμένους πληθυσμούς.
• Επένδυση στην πρόληψη, την πρωτοβάθμια φροντίδα και την πρόσβαση στην καινοτομία για ένα ανθεκτικό και μελλοντικά έτοιμο σύστημα υγείας.
• Θεσμοθέτηση Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου Καρκίνου του Πνεύμονα, βασισμένου στις κατευθυντήριες οδηγίες που δημοσίευσε η Εθνική Ομάδα Εργασίας για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα, με την έναρξη πιλοτικών προγραμμάτων που θα συλλέξουν δεδομένα για ένα μελλοντικό εθνικό πρόγραμμα, βελτιστοποιώντας την εφαρμογή και τον αντίκτυπό του.
• Ενδυνάμωση ασθενών και επαγγελματιών υγείας με εστίαση στην πλοήγηση, την εκπαίδευση και υιοθέτηση συμμετοχικών διαδικασιών για την εξεύρεση και ανάπτυξη λύσεων.
• Διευκόλυνση έγκαιρης πρόσβασης σε προηγμένες θεραπείες και εξατομικευμένη ιατρική, υποστήριξη της ανάπτυξης περισσότερων κλινικών δοκιμών εστιασμένων στον καρκίνο του πνεύμονα.
• Σχεδιασμός αποτελεσματικών προγραμμάτων υποστηρικτικής φροντίδας και επιβίωσης.
• Ευθυγράμμιση με τους στόχους της EU Cancer Mission και του WHO για βελτίωση της πρώιμης διάγνωσης, μείωση της θνησιμότητας και ισότιμη πρόσβαση στην καινοτομία.

Ειδήσεις σήμερα

Ιός Δυτικού Νείλου: Οι 42 δήμοι που βρίσκονται στο «κόκκινο» – Η τελευταία έκθεση του ΕΟΔΥ

Γιατί η Ελλάδα δεν «χωράει» στην λεωφόρο της επιστημονικής έρευνας – Ένας καθηγητής απαντά

Η Ουρουγουάη υιοθετεί νόμο που επιτρέπει την ευθανασία

Πηγή: www.ygeiamou.gr