Μαρίκα Παπαγκίκα – Μαρίκα Νίνου συναντιούνται για πρώτη φορά επί σκηνής

Η μουσικοθεατρική παράσταση «ΜΑΡΙΚΑ με είπανε, ΜΑΡΙΚΑ με βγάλανε» έρχεται στην Αθήνα, μετά από την ιδιαίτερα επιτυχημένη πορεία της στη Μονή Λαζαριστών του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος τον περασμένο χειμώνα. Από την Δευτέρα 10 Νοεμβρίου και για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, η παράσταση θα παρουσιαστεί στο Embassy Theater, σε συμπαραγωγή με το ΚΘΒΕ, κάθε Δευτέρα και Τρίτη. Ένα ταξίδι στο παρελθόν του ελληνικού τραγουδιού, με έντονη τη μυθοπλασία και τη συγκίνηση, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Αστέρη Πελτέκη, τη μουσική σύνθεση του Γιώργου Ανδρέου και το θεατρικό κείμενο του Οδυσσέα Ιωάννου.

Η παράσταση ρίχνει φως στις δύο θρυλικές γυναικείες φιγούρες του λαϊκού τραγουδιού: τη Μαρίκα Παπαγκίκα και τη Μαρίκα Νίνου, οι οποίες, παρόλο που δεν συναντήθηκαν ποτέ στη ζωή τους, «συναντώνται» στη σκηνή για να αφηγηθούν τις ιστορίες τους. Μέσα από την ενότητα του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού, ξετυλίγεται η ζωή τους, γεμάτη συγκρούσεις, αγώνες και θριάμβους, καθώς και τις χαρές και λύπες των ανθρώπων της εποχής τους.

Το πρώτο μισό του 20ού αιώνα υπήρξε μια περίοδος μεγάλων αλλαγών: ο κόσμος από ασπρόμαυρος μετατράπηκε σε έγχρωμος, οι κοινωνίες άνοιξαν σε νέες ιδέες και καλλιτεχνικά πρότυπα, ενώ οι γυναίκες του ελληνικού τραγουδιού, με πρώτες τις Μαρίκες, διεκδίκησαν το δικαίωμα τους στην αυτονομία, στην αξιοπρέπεια και στην έκφραση.

Σε αυτή την παράσταση, οι Μαρίκες του λαϊκού μας τραγουδιού, ενώνονται στη σκηνή και φωτίζουν τον κόσμο του ελληνικού ρεμπέτικου τραγουδιού. Το έργο παρακολουθεί τη ζωή των γυναικών αυτών, τόσο σε πραγματικό όσο και σε φανταστικό επίπεδο, και παρουσιάζει όχι μόνο τα τραγούδια που αγαπήσαμε αλλά και νέα, πρωτότυπα έργα, γραμμένα από τους Οδυσσέα Ιωάννου και Γιώργο Ανδρέου, που εμπλουτίζουν την παράσταση με φρέσκο λαϊκό ήχο.

Ο Αστέρης Πελτέκης, με τη σκηνοθετική του ματιά, φέρνει στο προσκήνιο τις υπέροχες ιστορίες αυτών των γυναικών μέσα από δύο εξαιρετικές ερμηνεύτριες, τη Γιώτα Νέγκα και την Κορίνα Λεγάκη. Τον ρόλο της αφηγήτριας θα κρατήσει η Νικολέττα Καρρά.

Στη συνέντευξη Τύπου που έλαβε χώρα στο Embassy Theater την Τρίτη 4 Νοεμβρίου παρόντες ήταν όλοι.

Ο Οδυσσέας Ιωάννου και οι τρεις αυθαιρεσίες

Τον λόγο πήρε αρχικά ο Οδυσσέας Ιωάννου αναφέροντας: “Με τον Γιώργο Ανδρέου συναντηθήκαμε ένα πρωινό, με έναν καφέ και μια ιδέα που έμοιαζε με όνειρο: να μιλήσουμε για τα κορίτσια του λαϊκού μας τραγουδιού, κυρίως του πρώτου μισού του περασμένου αιώνα. Ο Γιώργος έχει έναν τρόπο να σε βάζει στο όνειρό του — ωραία, γενναιόδωρα. Δέχτηκα αμέσως” είπε χαρακτηριστικά ο Οδυσσέας Ιωάννου.
“Από την αρχή είπα πως δεν με ενδιέφερε ένα έργο αυστηρά ιστορικό ή αυτοβιογραφικό. Ήθελα να κρατήσουμε στοιχεία εποχής, ζωές και ίχνη αυτών των γυναικών, αλλά να αφήσουμε τη μυθοπλασία να αναπνεύσει. Το θέατρο, άλλωστε, ζει από το «τι θα συνέβαινε αν…». Έτσι γεννήθηκε μια παράσταση που δοκιμάζει τις άκρες της πραγματικότητας με μερικές συνειδητές παραβάσεις.

Καταρχάς η κεντρική φωνή της παράστασης «συστήνεται» ως κόρη της Νίνου — ενώ η Μαρίκα είχε γιο και όχι κόρη. Η επιλογή έγινε για να σταθεί στη σκηνή ένας αμιγώς γυναικείος θίασος· μια αλυσίδα γυναικείων φωνών που περνά τη σκυτάλη.

Δεύτερον φέρνουμε τη Μαρίκα Νίνου και τη Μαρίκα Παπαγκίκα μέσα στο ίδιο δωμάτιο, στο ίδιο τραπέζι καφέ. Στην πραγματικότητα δεν συναντήθηκαν: η Παπαγκίκα έζησε στην Αμερική, η Νίνου «έφυγε» νωρίς. Δεν με ενδιέφερε η φαντασιακή τους σύμπραξη «πάνω στο πάλκο», αλλά η ανθρώπινη συνομιλία τους. Με ενδιέφερε τι θα συνέβαινε αν αυτές οι δύο γυναίκες βρισκόντουσαν σε ένα δωμάτιο με έναν καφέ και μιλούσανε όχι σαν δυο σπουδαίες τραγουδίστριες, αλλά σαν δυο γυναίκες για τη ζωή τους.

Και η τρίτη αυθαιρεσία παραμένει σκόπιμα κρυμμένη και αποκαλύπτεται μόνο στο τέλος της παράστασης. Είναι η στιγμή όπου η μυθοπλασία διεκδικεί οριστικά τον χώρο της και ο θεατής αναγνωρίζει το «αν» που γίνεται «έτσι»”.

Και συνεχίζει: “Στην παράσταση αυτή κρατήσαμε αριστουργήματα χαραγμένα στο συλλογικό μας σώμα — Τσιτσάνη κι άλλα λαϊκά και ρεμπέτικα — και παράλληλα δοκιμάσαμε έναν σημερινό λαϊκό κώδικα με νέα τραγούδια. Στην πορεία τα «οκτώ» έγιναν «εννιά», και δίχως να το καταλάβω «έντεκα»· κάποια σε δικούς μου στίχους, τα περισσότερα σε στίχους του Γιώργου.

Το πιο ανεκτίμητο, όμως, είναι ότι στην παράσταση θα ακουστεί μουσική — ζωντανή, καίρια, από μια σπουδαία ορχήστρα που γνωρίζει το λαϊκό τραγούδι εκ των έσω”, καταλήγει.

Γιώργος Ανδρέου: “Το στοίχημα μας; Να συνομιλεί η τέχνη μας με τον ιστορικό χρόνο”

Ο Γιώργος Ανδρέου πήρε τη σκυτάλη και είπε χαρακτηριστικά πως “Αν κάποιος ζύγιζε αυστηρά τα εκατό χρόνια του ελληνικού τραγουδιού, από τις αρχές του 20ού αιώνα ως σήμερα, θα ’βρισκε τις επιδόσεις 60–40 υπέρ των γυναικών. Όχι μόνο γιατί υπήρξαν συχνά αρτιότερες φωνές, αλλά γιατί διεκδίκησαν τον ρόλο τους μέσα σε έναν πολιτισμό που δοκιμαζόταν.

Το ελληνικό τραγούδι βρίσκει ιστορικό πρόσωπο μετά τη μεγάλη συμφορά της Μικρασίας. Γυναίκες που ζούσαν στην Αμερική, στην Κωνσταντινούπολη, στη Βηρυτό, στο Κάιρο, βρέθηκαν μετά το 1925 —με τη Συνθήκη της Λωζάννης— να ξαναανακαλύπτουν τα πάντα. Πρώτα να αποκτήσουν «γυναικείο πρόσημο» στους στίχους, γιατί για χρόνια τραγουδούσαν με ανδρική γραμματική. Ύστερα να σηκωθούν από το άκαμπτο πατάρι. Η πρώτη, λέει η παράδοση, ήταν η Μαρίκα Νίνου: σηκώθηκε όρθια. Και μόνο αυτή η κίνηση είναι σύμβολο.

Στάθηκα από νωρίς σε δύο μορφές. Η Μαρίκα Παπαγκίκα —ίσως η πιο αδικημένη καλλιτέχνις του Ελληνισμού, επειδή μετά το 1922 δεν ξαναγύρισε στην Ελλάδα. Ηχογράφησε σχεδόν τριακόσια τραγούδια· αριθμός μυθικός για τα τεχνικά μέσα της εποχής: ελληνικά, αρμενικά, παραδοσιακά άλλων λαών, ως και Σούμπερτ. Ελληνίδα από την Κω, πεθαίνει άσημη στην Αμερική το 1943, όταν το «Marika’s» του Μανχάταν, μετά τη Μεγάλη Ύφεση, χάνεται — κι εκείνη μαζί του. Οι τελευταίες της δεκαετίες χάνονται στο ημίφως· μα ό,τι πρόλαβε να τραγουδήσει είναι ζωντανός θησαυρός: μια καθαρή αντίληψη για το τραγούδι και τις προτεραιότητές του. Γέφυρα ανάμεσα στο σμυρναίικο και το παραδοσιακό, και σ’ αυτό που ονομάστηκε λαϊκό.

Η δεύτερη, η Μαρίκα Νίνου, αρμενικής καταγωγής, γεννημένη σ’ ένα καράβι που φεύγει από τη φλεγόμενη Σμύρνη προς τον Πειραιά. Το αληθινό της όνομα Ευαγγελία Ταμία. Την βαφτίζει ο καπετάνιος Ευαγγελία γιατί λέγεται Βαγγελίστρα. Μαθαίνει ελληνικά, παντρεύεται, αποκτά παιδί· έπειτα παντρεύεται ακροβάτη, σχοινοβάτη, ταχυδακτυλουργό. Στην έρευνά μου βρήκα και καταχωρίσεις για το «Τρίο Νίνο» στα χρόνια της Κατοχής. Εκεί γεννήθηκε ένα δίστιχο — το μουσικό μου βλέμμα πάνω τους:

«Όταν περπατώ στα σύννεφα κι όταν περπατώ στη γη,
σε ένα τεντωμένο σκοινί ακροβατώ».

Ο ακροβάτης είναι ο καλλιτέχνης: σ’ ένα σύμπαν και σε γκρεμό μαζί, μπροστά σ’ ένα σκοτάδι γεμάτο φώτα, απευθύνεται στις ψυχές. Η ιστορία της Νίνου χωρά Κατοχή, Εμφύλιο, και την ανάδυση του Τσιτσάνη ως μεγάλου ανανεωτή που παίρνει το ρεμπέτικο και του δίνει άλλη υπόσταση — αισθητική, μουσική, θεματική. Πίσω του βαδίζουν Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Ξαρχάκος και οι άλλοι· μια Εθνική Σχολή βρίσκει έδαφος.

Στην παράσταση συνυπάρχουν δέκα–έντεκα δικά μας τραγούδια. Μην σας τρομάζει ο αριθμός: μερικά είναι μικρά, προωθούν τη δράση· άλλα είναι μεγαλύτερα, αυτόνομα. Δίπλα τους ακούγονται σμυρναίικα, παραδοσιακά, και αριστουργήματα του Τσιτσάνη, του Καλδάρα, του Ζαμπέτα, του Άκη Πάνου, του Παπαϊωάννου, του Χιώτη. Δεν στεκόμαστε μόνο στην «ιστορικότητα»· υπηρετούμε την ενότητα του λαϊκού τραγουδιού. Και σταματάμε λίγο πριν το ’60 — για μετά χρειάζεται άλλο έργο, γιατί αλλάζουν οι όροι.

Το στοίχημα μας; Να συνομιλεί η τέχνη μας με τον ιστορικό χρόνο και, μαζί, με την ανάγκη της συνέχειας. Δεν μας αρκεί να φυλάμε θησαυρούς. Ο πολιτισμός στέκεται με δύο πόδια: το ένα μπροστά — το καινούργιο· το άλλο πίσω — η παράδοση. Σκυταλοδρομία”.

Αστέρης Πελτέκης: Ένα μαγικό ταξίδι, γεμάτο πραγματικότητα και μυθοπλασία

Ο Αστέρης Πελτέκης σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, σημείωσε πως “αυτή η παράσταση είναι μια επανεκτίμηση ενός τύπου παράστασης που έχει λίγο ατονήσει τα τελευταία χρόνια. Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, το ελληνικό μουσικό θέατρο είχε παραμεληθεί σε κάποιο βαθμό, καθώς υπήρξε μια προσπάθεια να επικαιροποιηθεί το θέατρο με ξενόφερτο υλικό, όπως το μιούζικαλ. Αλλά τώρα, αυτό το κείμενο και αυτή η παράσταση έρχονται να επαναφέρουν τις μουσικές μας αρχές και να αναδείξουν μια αυθεντική πρόταση για την ελληνική μουσικοθεατρική σκηνή.

Αυτό που σας προσκαλούμε να παρακολουθήσετε είναι ένα μαγικό ταξίδι, γεμάτο πραγματικότητα και μυθοπλασία, μια σκυταλοδρομία από την πρώτη μεγάλη αρχόντισσα του ελληνικού τραγουδιού, τη Μαρίκα Παπαγκίκα, έως την «επινοημένη» κόρη της Νίνου που δημιουργεί ο Οδυσσέας, και που στο τέλος του έργου παραδίδει τη σκυτάλη για κάτι που δεν μπορώ ακόμα να αποκαλύψω — θα το δείτε στην παράσταση.

Η παράσταση αυτή είναι μια νέα εκδοχή σε σχέση με την πρώτη, που είχε πραγματοποιηθεί με το Κρατικό Θέατρο και το ΔΗΠΕΘΕ Σερρών. Στην προηγούμενη εκδοχή συμμετείχαν επτά ηθοποιοί, εκ των οποίων οι δύο ήταν ερμηνεύτριες και οι υπόλοιποι ηθοποιοί. Αυτή τη φορά, έχουμε δύο εξαιρετικές ερμηνεύτριες, την κυρία Γιώτα Νέγκα και την κυρία Κορίνα Λεγάκη, οι οποίες είναι σπουδαίες τραγουδίστριες, αλλά και εξαιρετικές ηθοποιοί”.

Γιώτα Νέγκα: “ Γίνομαι κρίκος σε αυτή την σπουδαία αλυσίδα που ξεκίνησαν αυτές οι δύο γυναίκες”

“Το ταλέντο του Γιώργου, όπως ανέφερε ο Οδυσσέας, να σε βάζει μέσα στο όνειρό του, το επιβεβαιώνω απόλυτα. Αυτός ήταν ο πρώτος λόγος που με ενέπλεξε. Όταν άρχισα να τον ακούω να μιλάει για αυτές τις δύο γυναίκες, πράγματα που ούτε εγώ ήξερα για εκείνες, και όταν διάβασα τα λόγια του Οδυσσέα, όταν άρχισα να ψιθυρίζω και να τραγουδάω μαζί με την Κορίνα, και όταν συνάντησα τη Νικολέτα στην πρώτη ανάγνωση, όλα αυτά άρχισαν να βαθύνουν μέσα μου. Σιγά-σιγά, το ταξίδι αυτό γινόταν πιο έντονο και πιο συναρπαστικό.
Αναρωτιόμουν πολύ αν θα μπορούσα να ισορροπήσω τις δύο τέχνες — το τραγούδι και την υποκριτική.

Είχα πολλές αμφιβολίες για το αν μπορώ να φέρω την υποκριτική στο επίπεδο που απαιτεί το έργο. Όμως, η απάντηση ήρθε με έναν μαγικό τρόπο: οι δύο τέχνες έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Και οι ηθοποιοί και οι τραγουδιστές αφηγούνται ιστορίες, και οι δύο τέχνες απαιτούν τοποθέτηση και ρυθμό. Αυτό με βοήθησε να αποφασίσω να ακολουθήσω αυτό το μονοπάτι, με τους καταπληκτικούς ανθρώπους γύρω μου.
Το τόλμησα και για έναν επιπλέον λόγο: Νιώθω πολύ βαθιά συνδεδεμένη με αυτή τη γυναίκα — τη Μαρίκα Νίνου, τη μάνα όλων μας, που έφτασε μέχρι σήμερα και συνεχίζει να είναι μάνα εσαεί. Είναι μεγάλη τιμή για μένα να νιώθω ότι μέσα από αυτή την παράσταση γίνομαι κρίκος σε αυτή την σπουδαία αλυσίδα που ξεκίνησαν αυτές οι δύο γυναίκες” ανέφερε η Γιώτα Νέγκα.

Νικολέττα Καρρά: Δεν είναι απλώς μια παράσταση, είναι ένα εικαστικό δρώμενο

“Το κείμενο έχει την ποιητικότητα που χρειάζεται και είναι ταυτόχρονα απλό και άμεσο, χωρίς περιττά στολίδια και φιοριτούρες. Αυτή η απλότητα ήταν κάτι που με κέρδισε και με συγκίνησε από την πρώτη στιγμή. Και αυτή η απλότητα συνδυάζεται με τη συγκλονιστική μουσική του Γιώργου Ανδρέου και τη μαγική σκηνοθεσία του Αστέρη Πελτέκη. Είμαι πάρα πολύ χαρούμενη που συνεργάζομαι με δύο σπουδαίες ερμηνεύτριες, τη Γιώτα Νέγκα και την Κορίνα Λεγάκη. Είναι εξαιρετικές και ως ηθοποιοί και ως τραγουδίστριες, και αυτό με γεμίζει θαυμασμό.
Αφουγκράζομαι κάθε ανάσα τους όταν τραγουδάνε. Για τους λίγους που το ξέρουν, και εγώ αγαπώ πολύ το τραγούδι και τη μουσική. Αυτό που έχουμε ετοιμάσει δεν είναι απλά μια παράσταση. Για μένα, είναι ένα εικαστικό δρώμενο” σημειωσε η Νικολέττα Καρρά.

H Κορίνα Λεγάκη και μία “ζωντανή Μαρίκα”

“Έχω την πολύ μεγάλη χαρά και τιμή να τραγουδήσω τα πρωτότυπα τραγούδια του Οδυσσέα Ιωάννου και του Γιώργου Ανδρέου. Και το να ενσαρκώσω μία από τις μεγάλες μορφές του ελληνικού τραγουδιού, μία από τις Μαρίκες, είναι για μένα τεράστια τιμή. Θέλω να ευχαριστήσω τον Αστέρη Πελτέκη για την αγάπη, τη φροντίδα, την εμπειρία του και τους πολύτιμους ψιθύρους του, που μας καθοδηγούν σε αυτό το μοναδικό μονοπάτι της θεατρικής σκηνής. Επιπλέον, θέλω να ευχαριστήσω μία από τις «ζωντανές Μαρίκες» του ελληνικού τραγουδιού, τη Γιώτα Νέγκα, που έχω την τιμή να είμαι δίπλα της σε αυτήν την παράσταση”.

Ταυτότητα παράστασης

Θεατρικό κείμενο : Οδυσσέας Ιωάννου
Σκηνοθεσία : Αστέριος Πελτέκης
Πρωτότυπη μουσική &
ενορχήστρωση : Γιώργος Ανδρέου
Στίχοι τραγουδιών : Γιώργος Ανδρέου – Οδυσσέας Ιωάννου
Κοστούμια : Νίκος Χαρλαύτης
Video art : Βασίλης Κουντούρης
Βοηθός σκηνοθέτη : Ευθύμιος Παππάς
Φωτογραφίες : Γιώργος Καλφαμανώλης

Ερμηνεύουν : Γιώτα Νέγκα, Κορίνα Λεγάκη
Αφηγήτρια : Νικολέτα Καρρά

Μουσικοί επι σκηνής: Τραϊανός Αλμπανούδης (κοντραμπάσο), Βαγγέλης Καλαμάρας (τυμπανα), ΠαύλοςΠαφρανίδης (μπουζούκι), Στέργιος Γαργάλας (βιολί),
Σπύρος Χατζηκωνσταντίνου (κιθάρες) και Γιώργος Ανδρέου(πιάνο)

Πηγή: www.news247.gr