Η Ιστορία γράφεται, ενώ εμείς ζούμε – Η Χαμένη Άνοιξη του Στρατή Τσίρκα στο θέατρο Πορεία

Το εμβληματικό τελευταίο μυθιστόρημα του Στρατή Τσίρκα, Η Χαμένη Άνοιξη, μεταφέρεται για πρώτη φορά στη σκηνή. Σε μια θεατρική διασκευή του Άρη Λάσκου και σκηνοθεσία του Βαλάντη Φράγκου, η παράσταση κάνει πρεμιέρα την 1η Οκτωβρίου 2025 στο Θέατρο Πορεία, με έναν θίασο έξι ηθοποιών και μία αφήγηση που φέρνει στο προσκήνιο την Ιστορία που πάντα παραμονεύει.

Καλοκαίρι του 1965. Ο Ανδρέας επιστρέφει στην Αθήνα έπειτα από 18 χρόνια εξορίας στηv Tασκέvδη. Σε 20 ταραγμένες μέρες —από τις 4 έως τις 23 Ιουλίου— θα έρθει αντιμέτωπος με το παρελθόν, τις μνήμες, την πολιτική κρίση και δύο γυναίκες που θα ταράξουν τη συνείδησή του: η κοσμοπολίτισσα και απολιτική Φλώρα και η νεαρή αγωνίστρια Ματθίλδη.

Γύρω τους, μια Ελλάδα που αλλάζει ραγδαία: η Βουλή κλονίζεται, το Σύνταγμα παρακάμπτεται, το Παλάτι διώκει έναν εκλεγμένο πρωθυπουργό, βουλευτές του κόμματός του εξαγοράζονται και μηχανορραφούν εναντίον του, πράκτορες καταγράφουν τις κινήσεις των πολιτών, η αντιπολίτευση παλεύει να βρει το στίγμα της, οι ξένες δυνάμεις επηρεάζουν τα πάντα. Το Κυπριακό οξύνεται, εvώ στην Αθήνα, ο δημοκρατικός λαός αντιστέκεται δυναμικά με καθημερινές διαδηλώσεις και αστυνομική καταστολή. Οι συνειδήσεις ταράζονται, οι ισορροπίες ανατρέπονται. Και κανείς δεν μπορεί να μείνει αμέτοχος, ιδίως όταν στις 21 Ιουλίου 1965 ο Σωτήρης Πέτρουλας δολοφονείται στην οδό Σταδίου.

Όπως εύστοχα σημειώνει ο Mario Vitti: «Από ένα σημείο και μετά, τα πρόσωπα μετατίθενται στο παρασκήνιο και πρωταγωνίστρια, πλέον, γίνεται η Ιστορία.»

Έχει νόημα να προσπαθεί κανείς, όταν παντού γύρω “βρωμάει πραξικόπημα”;

Ο Άρης Λάσκος («Ο αγνός εραστής», «Ένρον», «Τα μαγικά βουνά», «Το συνέδριο για τον Ιράν») μεταγράφει για το θέατρο το μυθιστόρημα και ο Βαλάντης Φράγκος («Peer Gynt no man’s land», «Πόση γη χρειάζεται ο άνθρωπος» «L’echange/Η Ανταλλαγή», «Μετά την πρόβα») σκηνοθετεί μια καταιγιστικού ρυθμού παράσταση. Δύο ηθοποιοί αναλαμβάνουν τους δύο κεντρικούς χαρακτήρες (Ανδρέας – Φλώρα) και άλλοι τέσσερις εναλλάσσονται σε πολλαπλούς ρόλους ενσαρκώνοντας τους υπόλοιπους χαρακτήρες του μυθιστορήματος.

Με πλοκή κινηματογραφικής έντασης και διαρκή εναλλαγή δράσης ανάμεσα σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους —τον Εθνικό Κήπο, την πλατεία Συντάγματος, τους δρόμους και τα καφενεία της Αθήνας, αλλά και τα διαμερίσματα των ηρώων— η παράσταση ακολουθεί τα δραματουργικά ευρήματα του Τσίρκα. Μυθοπλασία και ιστορικά ντοκουμέντα, υπαρκτά πρόσωπα και φανταστικοί χαρακτήρες συνυφαίνονται σε ένα σκηνικό γεγονός διάρκειας δύο ωρών.

Τα προσωπικά βιώματα των χαρακτήρων συγκρούονται με τα κοινωνικά οράματα και τη διάψευσή τους. Κυρίως οι δύο πρωταγωνιστές, ο Ανδρέας και η Φλώρα —και οι δύο εκπατρισμένοι— αναζητούν σταθερό έδαφος∙ ξένοι στην Αθήνα, ξένοι και στον τόπο από όπου έφυγαν, παλεύουν να απαντήσουν: Τι τους ανήκει; Σε ποιον ανήκουν; Ποιος τους χωρά; Και, τελικά, έχουν θέση σε μια κοινωνία που μοιάζει να μην τους αναγνωρίζει;

Όμως, όπως λέει το ρητό, η Ιστορία γράφεται, ενώ εμείς ζούμε. Έχει νόημα να προσπαθεί κανείς για την προσωπική του ευτυχία, να αντιστέκεται σε μια αίσθηση προσωπικής απελπισίας, να μην απογοητεύεται, όταν παντού γύρω «βρωμάει πραξικόπημα»; Μπορούμε να ζήσουμε έξω από την Ιστορία; Ανεπηρέαστοι από κάθε τι εξωτερικό; Αμέτοχοι; Ή μήπως η Ιστορία θα μας παρασύρει μαζί της;

Τελικά, τι ακολουθεί μετά από μία Χαμένη Άνοιξη; Μια ακόμα χαμένη εποχή ή μήπως μια ευκαιρία για επαγρύπνηση και αλλαγή πορείας;

Κάποτε ο Τσίρκας σε μια συνέντευξή του είχε πει «Θέλω να γράψω ένα βιβλίο λυπητερό που να κάνει ευτυχισμένους όσους το διαβάζουν». Αυτό φιλοδοξεί και η παράσταση. Ακόμα και μέσα από μια επίπονη και σκοτεινή ιστορία, είναι δυνατόν ο άνθρωπος να οραματιστεί ένα διαφορετικό μέλλον, κατανοώντας το παρελθόν του. Ειδικά αν κάποιες πτυχές του μοιάζουν ανατριχιαστικά με τη σημερινή εποχή…

Στρατής Τσίρκας – Η ζωή του, σημαδεμένη από την εμπειρία της προσφυγιάς

Ο Στρατής Τσίρκας (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Γιάννη Χατζηανδρέα, 1911–1980) υπήρξε σημαντική φυσιογνωμία των νεοελληνικών γραμμάτων. Γεννημένος στο Κάιρο και μεγαλωμένος στην κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα της Αιγύπτου, διαμόρφωσε από νωρίς μια οικουμενική ματιά στη ζωή και τη λογοτεχνία. Στράφηκε κυρίως στην ποίηση και την πεζογραφία, ενώ παράλληλα υπήρξε δραστήριος διανοούμενος με βαθιά πολιτική και κοινωνική ευαισθησία. Η ζωή του, σημαδεμένη από την εμπειρία της προσφυγιάς, των πολέμων και των ιδεολογικών συγκρούσεων του 20ού αιώνα, αντανακλάται έντονα στο έργο του.

Το πιο γνωστό του επίτευγμα είναι η τριλογία «Ακυβέρνητες Πολιτείες» (Η Λέσχη, Αριάγνη, Η Νυχτερίδα), όπου μέσα από ένα σύνθετο πλέγμα χαρακτήρων και αφηγηματικών τεχνικών αναπλάθει την ταραχώδη εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη Μέση Ανατολή και τον ρόλο των Ελλήνων σε αυτήν. Το έργο αυτό δεν είναι μόνο ένα ιστορικό ή πολιτικό μυθιστόρημα, αλλά και μια βαθιά στοχαστική αναζήτηση πάνω στην ανθρώπινη ελευθερία, την ευθύνη και τις αυταπάτες.

Το έργο του «Η Χαμένη Άνοιξη» (1976) θεωρείται η κορύφωση της πολιτικής και λογοτεχνικής του πορείας, καθώς εστιάζει στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1960 και ειδικότερα στα γεγονότα που οδήγησαν στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Μέσα από τις ζωές των ηρώων του, ο Τσίρκας αναδεικνύει την ατμόσφαιρα της εποχής: την πολιτική ένταση, τις αυταπάτες μιας γενιάς και τη διάψευση των ελπίδων για δημοκρατική αναγέννηση.

Η “Χαμένη Άνοιξη” είναι και μια βαθιά ανθρώπινη μαρτυρία για την ήττα, την αδυναμία και την προδοσία. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την οξυδερκή ματιά και την αφηγηματική του δεξιοτεχνία για να σκιαγραφήσει μια Ελλάδα σε κρίση ταυτότητας, όπου τα μεγάλα ιδανικά καταρρέουν μπροστά σε προσωπικές φιλοδοξίες και ιστορικές συγκυρίες. Το βιβλίο παραμένει έως σήμερα ένα από τα πιο δυνατά και επίκαιρα μυθιστορήματα για τη νεότερη ελληνική ιστορία και ο Τσίρκας ένα σημείο αναφοράς για την ελληνική λογοτεχνία.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

• Μεταγραφή: Άρης Λάσκος
• Σκηνοθεσία: Βαλάντης Φράγκος
• Σκηνικά: Ζωή Μολυβδά Φαμέλλη
• Κοστούμια: Αλέγια Παπαγεωργίου
• Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας
• Mουσική: Γιώργος Δούσος
• Κίνηση: Ανθή Θεοφιλίδη
• Βίντεο: Αspalax
• Βοηθός Σκηνοθέτη: Ελένη Ανδρικοπούλου
• Φωτογραφίες: Μαρίζα Καψαμπέλη

ΔΙΑΝΟΜΗ

• Ελένη Ζαραφίδου
• Άρης Λάσκος
• Καλλιόπη Παναγιωτίδου
• Δημήτρης Πασσάς
• Γιούλη Τσαγκαράκη
• Συμεών Τσακίρης

Από 1η Οκτωβρίου 2025

Πηγή: www.news247.gr