Χαβιέρ Μιλέι – Η ίδια ληστεία της Αργεντινής με νέα ελευθεριακή μεταμφίεση

Έχετε δει το θέαμα. Η heavy metal μουσική που κυριαρχεί στις μαζικές συγκεντρώσεις του, οι φαβορίτες, το δερμάτινο, το ουρλιαχτό του αλυσοπρίονου. Ο Χαβιέρ Μιλέι, ο αυτοαποκαλούμενος τρελός αναρχοκαπιταλιστής, υποσχόταν την ρήξη. Θα γκρέμιζε την διεφθαρμένη πολιτική «κάστα», θα καταργούσε την κεντρική τράπεζα υιοθετώντας το δολάριο και κάθε είδους κρυπτονόμισμα ως ανταγωνιστικά νομίσματα της Αργεντινής – όλα αυτά με σκοπό να τερματίσει έναν αιώνα περονιστικής και νεοφιλελεύθερης αποτυχίας με όπλο του τις ανόθευτες, ελεύθερες αγορές.

Η Διεθνής της Εθνικιστικής Ακροδεξιάς, από τον Μασκ, τον Νετανιάχου και τον Τραμπ μέχρι τη Μελόνι και συντηρητικές εφημερίδες όπως η Daily Telegraph, τον εξύμνησαν. Ο Νάιαλ Φέργκιουσον, ο αυλικός διανοούμενος της χρηματοοικονομικής ολιγαρχίας, μίλησε για «εν εξελίξει ανθρώπινο θαύμα». Για λίγους μήνες, καθώς ο πληθωρισμός στην Αργεντινή έπεφτε από την στρατόσφαιρα ως απόρροια της σκληρής λιτότητας που εφάρμοσε ο Μιλέι, ο χορός των υποστηρικτών καλά κρατούσε. Μέχρι που το πέσο κατέρρευσε, μαζί με την παραγωγική βάση της Αργεντινής. Τι συνέβη στο «θαύμα» Μιλέι;

Ο ίδιος ο Μιλέι ισχυρίζεται ότι τον υπονόμευσαν η καθεστηκυία «κάστα» και οι συνήθεις αριστεροί ύποπτοι. Η εναλλακτική εξήγηση πολλών από τους αριστερούς συντρόφους μου είναι ότι παρατηρούμε την αναπόφευκτη αποτυχία της ελευθεριακής ιδεολογίας. Διαφωνώ και με τις δύο εξηγήσεις. Η αλήθεια είναι πολύ πιο απλή, πιο σκοτεινή και καταθλιπτικά οικεία. Ο Μιλέι, απλά, δεν έκανε τίποτα ουσιαστικά διαφορετικό από την συνέχιση της στρατηγικής ληστείας που εφάρμοζαν οι προκάτοχοί του – από τον Κάρλος Μένεμ και τον Φερνάντο ντε λα Ρούα ως τον Αντόλφο Ροντρίγκεζ και, πιο πρόσφατα, τον Μαουρίτσιο Μάκρι.

Γιατί λέω ότι ούτε καν ελευθεριακές, έστω νεοφιλελεύθερες, δεν είναι οι πολιτικές Μιλέι; Για τον εξής απλό λόγο: Αν (σε αντίθεση με μένα) πιστεύεις ότι ο αγορές είναι σοφές και δεν πρέπει να περιορίζονται, ποια είναι η πρώτη αγορά που θα απελευθερώσεις; Την χρηματαγορά βέβαια, την τιμή του εθνικού νομίσματος (δηλαδή την συναλλαγματική ισοτιμία πέσο-δολαρίου). Και ποιο είναι το τελευταίο πράγμα που θα κάνεις; Ακριβώς αυτό που έκανε ο Μιλέι: να δανειστείς δισεκατομμύρια δολάρια, επί πλέον του ήδη αβάσταχτου δημόσιου χρέους, για να εμποδίσεις τη χρηματαγορά να επιλέξει ελεύθερα τη συναλλαγματική ισοτιμία του πέσο.

Η δικαιολογία του Μιλέι ήταν ότι, αν δεν είχε στηρίξει με δανεικά το πέσο, οι τιμές των εισαγόμενων αγαθών θα ανέβαιναν, υπονομεύοντας έτσι τον αγώνα του κατά του πληθωρισμού. Έχει μια λογική αυτό. Τη λογική των προηγούμενων προέδρων της Αργεντινής, με την κληρονομιά των οποίων ο Μιλέι υποσχέθηκε να έρθει σε ρήξη. Μια λογική που δεν ταιριάζει βέβαια σε ελευθεριακό θιασώτη των αγορών!

Σκεφτείτε το: Αν πιστεύεις πραγματικά ότι οι τιμές των φαρμάκων, του ψωμιού, της βενζίνης και των διάφορων γκάτζετ πρέπει να αφεθούν στις αδίστακτες, αλλά τελικά σοφότερες, δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης, σίγουρα πρέπει να πιστεύεις το ίδιο και για την τιμή – ή τη συναλλαγματική ισοτιμία – του εθνικού νομίσματος, του πέσο εν προκειμένω. Πρέπει να πιστεύεις ότι, για να «σπρώχνει» το πέσο προς τα κάτω, η αγορά κρίνει ότι οι εισαγωγές πρέπει να γίνουν πιο ακριβές ώστε να βελτιωθεί το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας και το πέσο να ανακάμψει αυτόματα, ενισχύοντας έτσι την πολυπόθητη διαδικασία αποπληθωρισμού με τρόπο οργανικό και ορθολογικό.

Αντ’ αυτής της ελευθεριακής λογικής, ο Μιλέι δανείστηκε βουνά χρήματος για να βάλει ανόητα στοιχήματα εναντίον των αγορών – και να χάσει. Έως ότου να αναγκαστεί ο Σκοτ Μπέσεντ, υπουργός Οικονομικών του Ντόναλντ Τραμπ, μαζί με το ΔΝΤ, να βρουν άλλα 60 δις δολάρια για να στηρίξουν τον εκλεκτό συνοδοιπόρο τους – μια στήριξη που δόθηκε υπό τον όρο ότι οι ψηφοφόροι θα ψηφίσουν Μιλέι στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές – όπερ και εγένετο εξασφαλίζοντας στον Μιλέι περισσότερο χρόνο να συνεχίσει να κάνει τα ίδια.

Το ενδιαφέρον ερώτημα τίθεται ως εξής: Γιατί ο Μιλέι εγκατέλειψε την ελευθεριακή του ιδεολογία; Από λάθος; Όχι βέβαια. Ήξερε πολύ καλά τι έκανε. Η Αργεντινή είναι μια κοινωνία με τεράστιες ανισότητες. Συνδυάζει μαζική φτώχεια, έναν απαρχαιωμένο βιομηχανικό τομέα, αλλά κι έναν πλούσιο, εξαιρετικά ανταγωνιστικό, εξαγωγικό γεωργικό τομέα του οποίου τα έσοδα σε δολάρια επιτρέπουν σε ένα μικρό τμήμα της κοινωνίας να ζει πλουσιοπάροχα. Αυτή η ολιγαρχία, συμπεριλαμβανομένων των ιδιοκτητών ορυχείων, θα ήθελε πολύ το πέσο να αντικατασταθεί με το δολάριο, όπως συνέβη στο Εκουαντόρ, ώστε οι περιουσίες τους να μπορούν να μεταφέρονται απεριόριστα στη Νέα Υόρκη ή τη Γενεύη. Εναλλακτικά, απαιτούν ένα «σκληρό» πέσο ώστε να μπορούν να ρευστοποιούν κατά βούληση εγχώριες περιουσίες τους και να τις μεταφέρουν στο εξωτερικό. Οι πρόεδροι της Αργεντινής παραδοσιακά κάνουν τα πάντα για να τους διευκολύνουν – όπως τώρα και ο Μιλέι!

‘Όπως κάθε κυβέρνηση, από εκείνη του Μένεμ το 1991 ως και του Μάκρι πιο πρόσφατα, έτσι κι ο Μιλέι δανείζεται οροσειρές δολαρίων για να στηρίζει την τεχνητά υψηλή ισοτιμία του πέσο υπέρ των ολιγαρχών – με πιο πρόσφατο παράδειγμα τα 40 δισεκατομμύρια δανεικών δολαρίων που έδωσε ο Τραμπ στον Μιλέι, και τα άλλα 20 του ΔΝΤ, βοηθώντας τον να κερδίσει τις εκλογές και, έτσι, να επεκτείνει τη δυνατότητα της ολιγαρχίας να βγάζει τα χρήματα της, σε δολάρια, στο εξωτερικό.

Βέβαια, όπως και τις περασμένες δεκαετίες, η άρχουσα τάξη της Αργεντινής γνωρίζει καλά ότι είναι θέμα χρόνου μέχρι να εξαντληθούν αυτά τα δάνεια και να καταρρεύσει το πέσο. Έτσι, επιδίδονται μανιωδώς στο λεγόμενο carry trade: δανείζονται σε πέσο εντός της Αργεντινής, τα μετατρέπουν σε δολάρια (με την τεχνητά υψηλή συναλλαγματική ισοτιμία που εξασφαλίζουν τα δάνεια Τραμπ και ΔΝΤ), τα οποία δολάρια μεταφέρουν στο εξωτερικό. Όσο περισσότερο καθυστερήσει η αναπόφευκτη υποτίμηση, χάρη στο αυξανόμενο χρέος σε δολάρια, τόσο περισσότερους κινδύνους αναλαμβάνουν αγοράζοντας εγχώρια περιουσιακά στοιχεία σε πέσο για να τα ρευστοποιήσουν λίγο αργότερα – στοχεύοντας να επωφεληθούν από τον εγχώριο πληθωρισμό.

Είναι παλιό το κόλπο. Μεταξύ 1998 και 2001, όταν πλέον το πέσο έπεσε κατακόρυφα, 70 δισεκατομμύρια δολάρια είχαν ήδη μεταφερθεί εκτός Αργεντινής από τους ολιγάρχες. Και τι έμεινε στον λαό της Αργεντινής στο τέλος; Ένα τεράστιο δημόσιο χρέος άνω των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το αποτέλεσμα; Φτώχεια και ανθρωπιστική κρίση. Τα ίδια έγιναν επί κυβέρνησης Μάκρι πιο πρόσφατα. Τα ίδια συμβαίνουν σήμερα υπό τον Μιλέι ο οποίος, κι αυτός, ακολουθεί κατά γράμμα το ίδιο σενάριο ληστείας των πολλών, αλλά μ’ ένα αλυσοπρίονο για λογότυπο!

Η δήθεν ελευθεριακή επανάσταση του Μιλέι ήταν, τελικά, μια άκρως πειθαρχημένη επιχείρηση για τη διαστρέβλωση των αγορών με δανεικά, στην υπηρεσία πάντα του πατροπαράδοτου ολιγαρχικού τεχνάσματος. Συγκεντρώνοντας νέα χρέη σε δολάρια για να επηρεάσει τη χρηματαγορά, δημιουργεί ένα ακόμη παράθυρο για τους πλούσιους και τους καλά δικτυωμένους να ρευστοποιούν περιουσιακά στοιχεία και να μεταφέρουν κεφάλαια στο εξωτερικό με ευνοϊκή ισοτιμία, φορτώνοντας τα ακατανόητα κόστη, μετά την καταθλιπτικά προβλέψιμη κατάρρευση, στους ώμους των πιο αδύναμων Αργεντινών.

Όσο για την άνευ προηγουμένου σκληρή λιτότητα των πρώτων μηνών της θητείας του Μιλέι, ο στόχος της ήταν απλός: Να δημιουργήσει πρωτογενές πλεόνασμα (Σημ. Μας θυμίζει κάτι αυτό εδώ στην Ελλάδα;) για να εντυπωσιάσει τις χρηματαγορές (που πάντα ενθουσιάζονται όταν ακούνε για «λιτότητα» και «πρωτογενή πλεονάσματα») ώστε να τον βοηθήσουν να διατηρήσει ψηλά την αξία του πέσο για λίγο ακόμα ώστε να δοθεί ακόμα περισσότερος χρόνος στην ολιγαρχία να βγάλει τις περιουσίες της στο εξωτερικό.

Θα μου πει βέβαια κάποιος: Βαρουφάκη είσαι ο τελευταίος πολιτικός που δικαιούται να κρίνει άλλον επειδή φοράει δερμάτινο μπουφάν και κηρύσσει την ρήξη με το παρελθόν. Το ακούω. Όμως προτείνω έναν άλλον παραλληλισμό: Εκείνον του Μιλέι με τον πρωθυπουργό μου, τότε το πρώτο εξάμηνο του 2015, ο οποίος, αν και δεν τον είδαμε ποτέ με δερμάτινο μπουφάν, άρθρωσε έναν ανάλογα ριζοσπαστικό (αν και αριστερό, όχι ελευθεριακό) λόγο για να εμπνεύσει τις μάζες, πριν καταλήξει κι αυτός να εξυπηρετεί τέλεια την τοπική ολιγαρχία μέσω της υιοθέτησης των παλιών, θλιβερών πολιτικών των προκατόχων του.

Όπως και σ’ εκείνη την περίπτωση ριζοσπάστη ηγέτη που έβαλε στο καλάθι των αχρήστων τις αξίες της Αριστεράς, η πραγματική κληρονομιά του Μιλέι δεν είναι η ελευθερία των αγορών αλλά η διευκόλυνση των ολιγαρχών να ξεπουλάνε τη χώρα.

Κάπως έτσι πορεύεται ο κόσμος. Κι εμείς; Εμείς συνεχίζουμε να πασχίζουμε για την εξεύρεση και υιοθέτηση αυθεντικών αντίδοτων στις ανακυκλούμενες ολιγαρχικές πρακτικές.

* Το άρθρο αποτελεί απόδοση στη ελληνικά την μηνιαίας στήλης του Γ. Βαρουφάκη στο UNHERD.

Πηγή: www.news247.gr