Από τον Αρκτικό Κύκλο στο Αιγαίο: το νορβηγικό υπόδειγμα εθνικής στρατηγικής

Όταν τον περασμένο Μάιο επισκέφθηκα το Όσλο της Νορβηγίας και, στη συνέχεια, το Κίρκενες στον Αρκτικό Κύκλο και τη νορβηγο-ρωσική μεθόριο, σε επίσημη αποστολή της επιτροπής Ασφάλειας και Άμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κατέγραψα τις σκέψεις μου σε ένα άρθρο για τις διαφορές ανάμεσα στις δύο «Κυρίες της θάλασσας»: τη Νορβηγία και την Ελλάδα. Δανείστηκα το σχήμα του κορυφαίου Νορβηγού θεατρικού συγγραφέα Ερρίκου Ίψεν για να μιλήσω για τους ανοιχτούς ορίζοντες, τα μεγάλα διλήμματα και τις σύγχρονες γεωπολιτικές προκλήσεις. Σήμερα, έξι μήνες μετά, επανέρχομαι στο ίδιο πλαίσιο, αναμοχλεύοντας τους παράλληλους βίους των δύο εθνών, με στόχο να συμβάλω σε μια νέα γεωπολιτική πρόταση για την πατρίδα μας.

Η Νορβηγία διαθέτει ένα «αθόρυβο», αλλά απολύτως αναγνωρίσιμο στρατηγικό αποτύπωμα στη Δύση, καθώς συνδυάζει γεωγραφία, ενέργεια και αξιόπιστη αποτροπή. Μετά το 2022 εξελίχθηκε σε κρίσιμο πυλώνα ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης: το 2024 ήταν ο κορυφαίος προμηθευτής φυσικού αερίου της ΕΕ, καλύπτοντας το 33,4% των εισαγωγών (περίπου 91,1 bcm), ενώ οι νορβηγικές εξαγωγές αντιστοιχούσαν σε πάνω από το 30% της συνολικής κατανάλωσης αερίου στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Παράλληλα, διατηρεί μια ρεαλιστική σχέση «γειτονίας χωρίς αυταπάτες» με τη Ρωσία: μοιράζεται χερσαίο σύνορο 195 χιλιομέτρων και, παρότι η αντιπαράθεση για το Ουκρανικό έχει οξυνθεί, εξακολουθούν στοχευμένες πρακτικές συνεργασίες, όπως η κοινή διαχείριση αλιευτικών αποθεμάτων στη Θάλασσα του Μπάρεντς — ένδειξη στρατηγικού πραγματισμού. Στο αμυντικό πεδίο, επενδύει με συνέπεια: έχει επιτύχει τον στόχο του ΝΑΤΟ για δαπάνες 2% του ΑΕΠ από το 2024, ακολουθεί ανοδική πορεία και διαθέτει πλέον πλήρη, σύγχρονο στόλο 52 F-35A, ενώ στηρίζει μια εξειδικευμένη αμυντική βιομηχανία αιχμής που παράγει προηγμένα οπλικά συστήματα, ενισχύοντας τη διαλειτουργικότητα και τη συμβολή της στον βόρειο άξονα του ΝΑΤΟ και στην αρκτική επιτήρηση του δυτικού συνασπισμού.

Η σταθερότητα και η αυτοπεποίθηση της Νορβηγίας εδράζονται, σε μεγάλο βαθμό, σε μια καθαρή και διαυγή δημοσιονομική πολιτική. Η χώρα διαχειρίζεται το εξαγόμενο φυσικό αέριο με τρόπο υποδειγματικό ως προς το πώς ένας φυσικός πόρος μπορεί να μετατραπεί σε διαρκές εθνικό όφελος για το κράτος και την κοινωνία. Ο πυρήνας του μοντέλου είναι απλός αλλά βαθιά στρατηγικός: το κράτος δεν λειτουργεί ως απλός ρυθμιστής, αλλά ως συνιδιοκτήτης και μακροπρόθεσμος διαχειριστής. Τα έσοδα από την παραγωγή και τις εξαγωγές δεν καταναλώνονται βραχυπρόθεσμα, αλλά κατευθύνονται στο Κρατικό Επενδυτικό Ταμείο, μετατρέποντας τα κέρδη από το αέριο σε διαγενεακή ασφάλεια, σε στήριξη του κοινωνικού κράτους, των συντάξεων και της δημοσιονομικής σταθερότητας, χωρίς να δημιουργείται εξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες.

Η διαχείριση του Ουκρανικού ανέδειξε με ιδιαίτερη καθαρότητα τη στρατηγική ωριμότητα της Νορβηγίας. Από την πρώτη στιγμή υιοθέτησε πλήρη ευθυγράμμιση με τη Δύση, παρέχοντας ουσιαστική στρατιωτική, οικονομική και ανθρωπιστική στήριξη στην Ουκρανία, χωρίς υπερβολική ρητορική και χωρίς εσωτερική αμφιθυμία. Η στάση αυτή στηρίχθηκε σε μια κοινά αποδεκτή αντίληψη απειλής απέναντι στη Ρωσία —ιδίως στον Αρκτικό χώρο και στις κρίσιμες υποδομές— που επέτρεψε στην κοινωνία να αποδεχθεί το κόστος της αποτροπής χωρίς δραματοποίηση. Μετά το 2022, η Νορβηγία ενίσχυσε αποφασιστικά την αποτρεπτική της στάση, πλήρως ενταγμένη στον σχεδιασμό του ΝΑΤΟ, ενώ ταυτόχρονα διαφύλαξε το κύρος της ως αξιόπιστος διαμεσολαβητής σε διεθνείς ειρηνευτικές διαδικασίες — ένα κεφάλαιο ήπιας ισχύος που δεν αναιρεί, αλλά συμπληρώνει, τη σκληρή ασφάλεια.

Στα του οίκου μας: Η Ελλάδα έχει επιλέξει να εμφανίζεται ως «δεδομένος σύμμαχος», με σαφή προσήλωση στο διεθνές δίκαιο και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, συχνά υστερεί στη σύνδεση ανάμεσα στην αντίληψη της απειλής, την κοινωνική προετοιμασία και ένα συνεκτικό, μακρόπνοο στρατηγικό αφήγημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η λεγόμενη «Διακήρυξη των Αθηνών», η οποία έστειλε αμφίσημα μηνύματα στους εταίρους μας και συνοδεύτηκε από σοβαρές υποχωρήσεις στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η νορβηγική εμπειρία υπενθυμίζει ότι το εθνικό συμφέρον υπηρετείται καλύτερα όταν η εξωτερική πολιτική στηρίζεται στη ψυχραιμία, τη θεσμική συνέχεια και την καθαρή ιεράρχηση κινδύνων — χωρίς εναλλαγές τόνου, χωρίς επικοινωνιακές εξάρσεις και με σταθερή εμπιστοσύνη στους θεσμούς και στο κράτος δικαίου.

Η σύγκριση ανάμεσα στη Νορβηγία και την Ελλάδα φωτίζει, τελικά, μια βαθιά διαφορά στρατηγικής κουλτούρας απέναντι στα υπαρξιακά ζητήματα ασφάλειας. Η Νορβηγία, παρά το μικρό της μέγεθος, αντιμετωπίζει την άμυνα, την ασφάλεια και τη διαχείριση του πλούτου ως ζητήματα μακράς πνοής, με κοινωνική συναίνεση και ειλικρίνεια απέναντι στους πολίτες για το πραγματικό κόστος των επιλογών. Η Ελλάδα, αντιθέτως, παρότι κινείται σε σαφώς πιο απαιτητικό γεωπολιτικό περιβάλλον, συχνά λειτουργεί αποσπασματικά: με πολιτικές εγκλωβισμένες στον εκλογικό κύκλο, με αδύναμη θεσμική μνήμη και με μια κοινωνία που αισθάνεται ότι καλείται να επωμιστεί βάρη χωρίς την αντίστοιχη λογοδοσία και δικαιοσύνη. Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο επιχειρησιακές ή οικονομικές υστερήσεις, αλλά μια βαθύτερη κόπωση και αποσύνδεση από το συλλογικό εθνικό σχέδιο.

Το μήνυμα αυτής της αντιπαραβολής δεν είναι καταγγελτικό· είναι προειδοποιητικό και απευθύνεται πρωτίστως στη νέα γενιά. Αν η χώρα συνεχίσει να αντιμετωπίζει την άμυνα, την ασφάλεια και την κοινωνική συνοχή ως επικοινωνιακά εργαλεία και όχι ως πυλώνες εθνικής στρατηγικής, η απόκλιση θα διευρύνεται. Αυτό που απαιτείται σήμερα δεν είναι περισσότερη ρητορική ισχύος, αλλά πολιτική ανασύνταξη, θεσμική σοβαρότητα και ένα εθνικό σχέδιο που θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη και θα προετοιμάσει τη χώρα για τις πραγματικές προκλήσεις της επόμενης δεκαετίας.

*Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι ευρωβουλευτής, μέλος των επιτροπών Ασφάλειας & Άμυνας, Προϋπολογισμού και Συνταγματικών Υποθέσεων (Συντονιστής). Μέλος της διακοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας ΕΕ- ΗΠΑ. Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς ( Έδρα Jean Monnet).

Πηγή: www.mononews.gr