10 επιστήμονες που ξεχώρισαν το 2025 για τη μοναδική τους ιστορία – Τολμηροί μαχητές και ήρωες της επιστήμης

Κάθε χρόνο, το Nature δεν επιλέγει να τιμήσει τους «καλύτερους» επιστήμονες, αλλά να αφηγηθεί 10 ιστορίες ανθρώπων που, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, διαμόρφωσαν την επιστήμη μέσα στη χρονιά. Η λίστα Nature’s 10 για το 2025 φέρνει στο προσκήνιο μια αποπεμφθείσα επικεφαλής δημόσιας υγείας, έναν «ντετέκτιβ» των επιστημονικών ανακλήσεων, πρωτοπόρους της γονιδιακής θεραπείας, έναν «αγρότη» κουνουπιών, έναν «διαταράκτη» της τεχνητής νοημοσύνης  -ακόμη και ένα μωρό που έγινε σύμβολο της υπερ-εξατομικευμένης ιατρικής.

Η λογική της λίστας είναι απλή: να φωτίσει τάσεις, ανατροπές και ρίσκα στην επιστήμη, μέσα από συγκεκριμένα πρόσωπα. Ας δούμε, λοιπόν, ποιοι είναι οι 10 άνθρωποι του 2025 -και γιατί ξεχώρισαν.

1. Susan Monarez – Η επικεφαλής δημόσιας υγείας που «σήκωσε ανάστημα»

Η Susan Monarez ανέλαβε διευθύντρια των αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), του κορυφαίου οργανισμού δημόσιας υγείας των ΗΠΑ. Λιγότερο από έναν μήνα αργότερα, αποπέμφθηκε από τη θέση της. Το Nature τη χαρακτηρίζει «public-health guardian» και συνοψίζει την ιστορία της ως εκείνη της κορυφαίας αξιωματούχου που «στάθηκε υπέρ της επιστήμης και απολύθηκε».

Η υπόθεση της Monarez αναδεικνύει το πώς οι συγκρούσεις ανάμεσα στην επιστημονική τεκμηρίωση και την πολιτική πίεση μπορούν να πάρουν σκληρή τροπή, ειδικά σε θέματα όπως τα εμβόλια και η διαχείριση υγειονομικών κρίσεων. Γι’ αυτό και το Nature τη συμπεριλαμβάνει στην λίστα όχι μόνο για την τεχνοκρατική της εμπειρία, αλλά και για το μήνυμα υπέρ της ακεραιότητας στην δημόσια υγεία.

2. Achal Agrawal – Ο «ντετέκτιβ» των ανακλήσεων στην Ινδία

Ο Achal Agrawal περιγράφεται ως «retraction detective», ο επιστήμονας που ανέδειξε μια κρίση ανακλήσεων σε ινδικά πανεπιστήμια. Μέσα από συστηματική ανάλυση των στοιχείων, έδειξε ότι ορισμένα ιδρύματα συγκέντρωναν ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά ανακλημένων δημοσιεύσεων, φέρνοντας στο φως μοτίβα προβλημάτων όπως κακή πρακτική, λογοκλοπή ή ελλιπής ποιότητα ελέγχου.

Το Nature σημειώνει ότι ο Agrawal το έκανε αυτό «παρά το προσωπικό κόστος», υπογραμμίζοντας το θάρρος που χρειάζεται για να τα βάλει κανείς με ένα σύστημα που μετράει την επιτυχία κυρίως σε αριθμό δημοσιεύσεων. Η δουλειά του ανοίγει συζήτηση για το πόσο υγιές είναι το οικοσύστημα της έρευνας, όταν οι πιέσεις για παραγωγή αποτελεσμάτων είναι τόσο έντονες.

3. Tony Tyson – Ο φυσικός πίσω από το νέο «μάτι» στο Σύμπαν

Ο φυσικός Tony Tyson χαρακτηρίζεται «telescope pioneer» και «visionary behind the brand-new Vera Rubin Observatory». Είναι ο άνθρωπος που οραματίστηκε –και για δεκαετίες προώθησε– την ιδέα ενός παρατηρητηρίου που δεν θα φωτογραφίζει απλώς τον ουρανό, αλλά θα τον «κινηματογραφεί», σαρώνοντάς τον επανειλημμένα για να καταγράφει μεταβλητά και σπάνια φαινόμενα. Το Vera C. Rubin Observatory στη Χιλή θεωρείται ένα από τα πιο φιλόδοξα αστρονομικά εγχειρήματα της εποχής μας. Σύμφωνα με το Nature, ο Tyson είναι ο κεντρικός πρωταγωνιστής που μετέτρεψε μια τολμηρή ιδέα σε πραγματικό τηλεσκόπιο, ικανό να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο μελετάμε τη σκοτεινή ύλη, τη σκοτεινή ενέργεια και τα «φευγαλέα» γεγονότα του Σύμπαντος.

4. Precious Matsoso – Η διαπραγματεύτρια της πρώτης παγκόσμιας συνθήκης για πανδημίες

Η Precious Matsoso παρουσιάζεται ως «pandemic negotiator» και ως «η γυναίκα που έκανε πραγματικότητα την πρώτη παγκόσμια συνθήκη για πανδημίες». Υπό την ηγεσία της σε διακυβερνητικό επίπεδο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα κράτη-μέλη κατέληξαν σε μια πανδημική συνθήκη που στοχεύει στην καλύτερη προετοιμασία και αντιμετώπιση μελλοντικών κρίσεων, με έμφαση στην ισότιμη πρόσβαση σε εμβόλια, θεραπείες και διαγνωστικά μέσα. Σε έναν κόσμο που δεν έχει ακόμη ξεπεράσει τις συνέπειες της COVID-19, ο ρόλος της Matsoso είναι κομβικός: δείχνει ότι η διπλωματία της υγείας είναι εξίσου κρίσιμη με την ιατρική και τη βιολογία.

5. Sarah Tabrizi – Η νευρολόγος-«ήρωας» της νόσου Χάντινγκτον

Η νευρολόγος Sarah Tabrizi συστήνεται από το Nature ως «Huntington’s hero», η γιατρός που ηγείται των κλινικών προσπαθειών για τη θεραπεία της νόσου Χάντινγκτον, μιας σπάνιας, κληρονομικής πάθησης του εγκεφάλου. Τονίζεται ότι η Tabrizi πρωτοστατεί σε γονιδιακές θεραπείες και παρεμβάσεις που επιχειρούν, όχι απλώς να ανακουφίσουν συμπτώματα, αλλά να αλλάξουν την πορεία της νόσου. Αν και οι θεραπείες βρίσκονται ακόμη σε κλινικές δοκιμές, το Nature τη συμπεριλαμβάνει στη λίστα ως πρόσωπο που ενσαρκώνει την ελπίδα για νευροεκφυλιστικές ασθένειες, σε μια εποχή όπου οι γονιδιακές και κυτταρικές θεραπείες κάνουν τα πρώτα τους μεγάλα βήματα.

6. Mengran Du – Ο «δύτης» που ανακάλυψε τα πιο βαθιά οικοσυστήματα ζώων

Ο ερευνητής Mengran Du παρουσιάζεται ως «deep diver»: ο άνθρωπος που, όπως γράφει το Nature, συνέβαλε στο να ανακαλυφθούν «τα βαθύτερα ζωικά οικοσυστήματα της Γης». Σε αποστολές σε εξαιρετικά μεγάλα βάθη στον Ειρηνικό, η ομάδα του Du εντόπισε περιοχές όπου ζώα και μικροοργανισμοί ευδοκιμούν σε συνθήκες πίεσης και έλλειψης φωτός που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν σχεδόν απαγορευτικές για πολύπλοκη ζωή. Αυτά τα ευρήματα δεν είναι μόνο εντυπωσιακά από βιολογικής πλευράς, αλλά επηρεάζουν και τον τρόπο που σκεφτόμαστε (μεταξύ άλλων) τις πιθανές επιπτώσεις της ανθρωπογενούς δραστηριότητας στα πιο ακραία οικοσυστήματα του πλανήτη.

7. Luciano Moreira – Ο «εκτροφέας» κουνουπιών που πολεμά τον δάγκειο πυρετό

Ο βιολόγος Luciano Moreira αποκαλείται από το Nature «mosquito rancher», ο επιστήμονας που «εκτρέφει δισεκατομμύρια έντομα για να πολεμήσει την ασθένεια στη Βραζιλία». Ο Moreira είναι από τους βασικούς πρωταγωνιστές ενός πρωτοποριακού προγράμματος, όπου κουνούπια του είδους Aedes εκτρέφονται μαζικά και απελευθερώνονται στη φύση αφού έχουν «εξοπλιστεί» με το βακτήριο Wolbachia. Το βακτήριο αυτό μειώνει δραστικά την ικανότητά τους να μεταδίδουν ιούς όπως ο δάγκειος πυρετός και ο Ζίκα. Έτσι, το κουνούπι μετατρέπεται -παραδόξως -σε σύμμαχο της δημόσιας υγείας. Η κλίμακα του εγχειρήματος, με εκατοντάδες εκατομμύρια και πλέον έντομα, είναι τόσο μεγάλη ώστε δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό «rancher» (εκτροφέας).

8. Liang Wenfeng – Ο «διαταράκτης» της τεχνητής νοημοσύνης από τον κόσμο των χρηματοοικονομικών

Ο Liang Wenfeng συστήνεται ως «tech disruptor». Αφού «έφτιαξε το όνομά του» στον χώρο των επενδύσεων, όπως σημειώνει το Nature, ίδρυσε την εταιρεία DeepSeek, μία από τις πιο πολυσυζητημένες κινεζικές εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης. Η DeepSeek έγινε γνωστή διεθνώς το 2025 ανακοινώνοντας μοντέλα γενετικής ΤΝ που κέρδισαν προσοχή όχι μόνο για τις επιδόσεις τους, αλλά και για το κόστος και τον τρόπο ανάπτυξής τους, προτείνοντας μια πιο «λιτή» προσέγγιση σε σχέση με τα γιγαντιαία, ενεργοβόρα μοντέλα της Silicon Valley. Ο Liang ενσαρκώνει για το Nature τη μετάβαση της Κίνας από την απλή υιοθέτηση τεχνολογιών στην πρωτογενή καινοτομία στην τεχνητή νοημοσύνη.

9. Yifat Merbl – Η επιστήμονας που βρήκε «κρυμμένη» άμυνα στα κυτταρικά «σκουπίδια»

Η ανοσολόγος Yifat Merbl περιγράφεται ως «peptide detective», η ερευνήτρια που εντόπισε «μια νέα όψη του ανοσοποιητικού συστήματος, κρυμμένη στα κυτταρικά σκουπίδια». Το Nature εξηγεί ότι η Merbl και η ομάδα της μελέτησαν τα πρωτεοσώματα, τα κυτταρικά «εργοστάσια» που διασπούν πρωτεΐνες, και έδειξαν πως ορισμένα από τα μικρά πεπτίδια που παράγονται δεν είναι απλώς άχρηστα υπολείμματα, αλλά μπορούν να λειτουργήσουν ως ενεργά στοιχεία της ανοσολογικής άμυνας. Αυτή η ανακάλυψη ανοίγει νέο πεδίο στη θεώρηση του ανοσοποιητικού, με πιθανές εφαρμογές σε θεραπείες έναντι λοιμώξεων ή άλλων νοσημάτων.

10. KJ Muldoon – Το μωρό-ορόσημο της υπερ-εξατομικευμένης γονιδιακής θεραπείας

Τέλος, ο KJ Muldoon δεν είναι επιστήμονας, αλλά ένα βρέφος που το Nature περιγράφει ως «trailblazing baby». Στην ηλικία των έξι μηνών, ο KJ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που έλαβε CRISPR γονιδιακή θεραπεία, σχεδιασμένη αποκλειστικά πάνω στη δική του σπάνια γενετική μετάλλαξη.

Η περίπτωση αυτή συμβολίζει μια νέα εποχή όπου δεν μιλάμε απλώς για θεραπείες «για μια ομάδα ασθενών», αλλά για παρεμβάσεις «κομμένες και ραμμένες» σε ένα και μόνο άτομο. Αν και πρόκειται ακόμη για πειραματική προσέγγιση, το χαμόγελο του KJ έγινε «εικόνα» των δυνατοτήτων αλλά και των ηθικών διλημμάτων της υπερ-εξατομικευμένης ιατρικής.

«Ones to watch 2026»: Πέντε ονόματα για το μέλλον

Στο τέλος, το Nature παραθέτει και μια μικρή λίστα με ανθρώπους που θεωρεί ότι αξίζει να παρακολουθούμε το 2026: τους «Ones to watch». Συγκεκριμένα:

1. Reid Wiseman, Mission commander (NASA, Artemis II): Ο επικεφαλής της αποστολής Artemis II, που θα πραγματοποιήσει ένα ταξίδι γύρω από τη Σελήνη, δοκιμάζοντας το διαστημόπλοιο Orion και ανοίγοντας τον δρόμο για τις επόμενες επανδρωμένες αποστολές στην επιφάνεια της Σελήνης.
2. Georgina Long, Medical oncologist (Melanoma Institute Australia, University of Sydney): Ογκολόγος που συνέβαλε στην ανάπτυξη μιας ανοσοθεραπείας για μια επιθετική, δύσκολη στη θεραπεία μορφή όγκου στον εγκέφαλο. Η θεραπεία περνά τώρα σε κλινικές δοκιμές.
3. Amadou Sall, Virologist (Pasteur Institute of Dakar, Senegal): Βιολόγος-ιολόγος που πρωταγωνιστεί στο έργο MADIBA, ένα συγκρότημα παραγωγής εμβολίων στη Σενεγάλη, το οποίο αναμένεται να αρχίσει να παράγει υψηλής ποιότητας εμβόλια για ασθένειες όπως ο Έμπολα και η ιλαρά.
4. Alice Xiang, Global head of AI governance (Sony AI, Seattle): Επικεφαλής της διακυβέρνησης της τεχνητής νοημοσύνης στη Sony AI, η οποία έδειξε ότι είναι δυνατό να εκπαιδεύονται μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης σε ηθικά επιλεγμένα σύνολα εικόνων, που μειώνουν τις προκαταλήψεις.
5. Colette Delawalla, CEO & founder (Stand Up for Science, Georgia, USA): Ιδρύτρια του Stand Up for Science, εστιάζει στο να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της επιστημονικής κοινότητας στις ΗΠΑ απέναντι σε πολιτικές πιέσεις και επιθέσεις στην επιστήμη, ιδίως ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών του 2026.

Διαβάστε επίσης

ΕΚΠΑ: 191 καθηγητές και καθηγήτριες ανάμεσα στους κορυφαίους επιστήμονες στον κόσμο

Ο μικρός KJ πάσχει από μια σπάνια μεταβολική νόσο – Καινοτόμος γονιδιακή θεραπεία του έσωσε τη ζωή

Το γονιδιακό «ψαλίδι» CRISPR ανοίγει τον δρόμο για την αντιμετώπιση νευροαναπτυξιακών διαταραχών

Πηγή: www.ygeiamou.gr